Tijdens een vergadering van het MT in een ziekenhuis, bleek de HR-directeur veel bezwaren te hebben tegen een project over flexwerk dat door het bestuur tot speerpunt van het beleid was gemaakt. Haar argumenten waren zeker de moeite waard om te onderzoeken, maar het leek alsof er meer achter zat dan alleen een afweging van risico’s. Toen wij daarover doorvroegen, bleek zij een negatieve voorspelling te hebben over het project: ‘het zal wel vastlopen’.
Geschatte leestijd: 4 minuten
In ons werk als teamcoaches zijn wij alert op negatieve voorspellingen, omdat deze onder de oppervlakte veel voorkomen en tot vernauwing van het denken leiden. Onze geest zit zo in elkaar dat we een negatieve voorspelling niet als een relatieve waarschijnlijkheid behandelen (70% kans bijvoorbeeld), maar er onbewust als een zekerheid mee omgaan. Dit maakt ons gespannen en verlamt het helder denken erover. We blijven dan tegenargumenten aandragen in plaats van naar oplossingen te zoeken.
Als gevolg hiervan krijg je een heen-en-weer gaan van argumenten zonder het onderliggende probleem aan te pakken. Yvonne Agazarian heeft een helder recept ontwikkeld om productief met een negatieve voorspelling om te gaan. Doel ervan is, spanning weg te nemen, opdat degene om wie het gaat daarna weer helder kan nadenken.
In de praktijk
Wij pasten dit recept toe met de HR-directeur:
Wij: ‘ Wil je je gedachte over dit project hardop uitspreken?’
Zij: ‘ Dit project zal wel vastlopen’
Wij: ‘Herken je je gedachte als een negatieve voorspelling?’
Zij: ‘Ja’
Wij: ‘Geloof jij dat je de toekomst kunt voorspellen?’
Zij: ‘In dit geval wel’
Wij: ‘Hoeveel procent zeker ben je, dat je de toekomst voor dit project met zekerheid kunt voorspellen?’
Zij: ‘Zeker voor 80%’
Wij: ‘Kun je je verplaatsen in de 20% van jou die niet zeker weet of dit project vastloopt?’
Zij: ‘Ja, en er verandert iets als ik dat doe. Ik zie meer mogelijkheden om het project te laten slagen en de risico’s aan te pakken’.
Geen dwingende werkelijkheid meer
Op het moment dat de HR-directeur zich verplaatste in dat deel van haar zelf dat niet helemaal zeker was dat het project zou vastlopen, werd er iets vrijgemaakt waardoor ze reëel kon kijken naar het project en de context. Daarmee blijft natuurlijk de mogelijkheid bestaan dat het project vastloopt, maar het is geen dwingende werkelijkheid meer.
Met de vraag ‘geloof je dat je de toekomst voor dit project met zekerheid kunt voorspellen?’ toets je je eigen speculaties aan je gezond verstand. Je kunt het ook een toetsing aan de realiteit noemen.
Het is heel bijzonder dat je deze vraag honderden keren opnieuw aan jezelf kunt stellen – met andere negatieve voorspellingen – zonder dat het zijn werking verliest. Blijkbaar biedt de vraag een perspectief dat ons iedere keer weer verrast.
Negatieve voorspellingen
Negatieve voorspellingen zijn speculaties over de toekomst die het zicht op de realiteit vertroebelen. Als je erop gaat letten, zul je ze waarschijnlijk steeds vaker herkennen (bij anderen en bij jezelf).
Een negatieve voorspelling is in zekere zin een vlucht uit de realiteit: door de negatieve voorspelling creëren we (schijn)zekerheid voor onszelf. Weliswaar is het een negatieve zekerheid, maar die vinden we vaak beter te hanteren dan niet te weten hoe de toekomst zal verlopen.
Het punt waarop we niet weten wat er gaat gebeuren is altijd spannend. Agazarian noemt dit punt ‘The edge of the unknown’, de rand van het onbekende. Dit is het punt waarop onze creativiteit en nieuwsgierigheid geprikkeld worden en van waar we nieuwe dingen ontwikkelen. De spanning die je daarbij ervaart, los je op door bewust je nieuwsgierigheid te mobiliseren. De simpele vraag aan jezelf: ‘kan ik hiernaar nieuwsgierig zijn?’ helpt enorm als je wat gespannen bent op de rand van het onbekende.
Speculaties in de vlucht-subfase
Speculaties – zoals negatieve voorspellingen – kom je vooral tegen in de vlucht-subfase van teamontwikkeling. Teams die leren op de drempel van het onbekende dit soort onzekerheid te verdragen, en hun bivak op te slaan op de rand van het onbekende, vinden nieuwe antwoorden, gebaseerd op feiten in plaats van op speculaties.
In het boek Leve het Team, leggen we uit hoe negatieve voorspellingen en andere typen speculaties, zoals de gedachteninvulling, kenmerkend zijn voor de vluchtsubfase van teamontwikkeling.
Door: Peter Kunneman
