Om organisaties en omgevingsprofessionals te helpen met het verankeren van SOM (Strategisch Omgevings Management) in de organisatie en het werken met de SOM-cirkel aan de opgaven waar ze voor staan, is de SOM-methode opgebouwd uit vier samenhangende bouwstenen:
- Werken vanuit een visie: mutual gains
- Werken met de SOM-cirkel: de herhaalbare aanpak
- Leiderschap en SOM-vaardigheden: noodzakelijke kwaliteiten
- Verankering van SOM: SOM als organisatiecompetentie
Deze bouwstenen zijn te zien als een combo dat samen muziek wil maken. SOM is het muziekstuk (SOM-cirkel), mutual gains het instrument (visie). De kwaliteit van de muzikanten maakt dat ze in principe in staat zijn samen goede muziek te maken (leiderschap en vaardigheden). Of dat ook gebeurt, hangt af van de afspraken die ze gemaakt hebben over waar en wanneer ze spelen, welke toonsoort, welke artistieke vrijheid tijdens het spelen geoorloofd is, et cetera (verankering).
Bouwsteen 1: Werken vanuit een visie
Deze bouwsteen gaat over het werken vanuit een visie, omdat een duidelijke visie koers en taal geeft! Koers in de zin van duidelijkheid over wat passende keuzes in de aanpak zijn en wat niet. En de visie geeft taal over belangen en vertrouwen. Een taal die iedereen in de organisatie begrijpt. De SOM-visie is gebaseerd op mutual gains, die in bouwsteen 1 nader uitgewerkt en geschikt gemaakt wordt voor de SOM-methode.
Bouwsteen 2: Werken met de SOM-cirkel: de herhaalbare aanpak
Een visie of onderliggende filosofie is één, maar daarmee heb je nog geen aanpak en weet je nog niet wat je morgen anders kunt doen. De SOM-methode biedt een contextonafhankelijke, herhaalbare methode, gebaseerd op de visie. De SOM-cirkel met tien stappen biedt houvast. Niet als werkinstructie, maar als een concrete inspiratiebron die de omgevingsprofessional handelingsperspectief biedt. Maar ook aan de projectleider, bestuurder, programma- en verandermanager, en verder aan opdrachtgevers, juristen, analisten et cetera.
Bouwsteen 3: Werken aan leiderschap en SOM-vaardigheden
Leiderschap is cruciaal voor het ontwikkelen van succesvol Strategisch OmgevingsManagement. Of het nu gaat om de ontwikkeling van persoonlijk leiderschap van de omgevingsprofessional, de ontwikkeling van het benodigd leiderschap voor het werken met SOM binnen de organisatie, of om de ruimte om het gedachtegoed toe te passen op het niveau van projecten, programma’s en veranderopgaven. Zonder proactieve steun van de directie, de leiders van de organisatie is professionalisering van het belangenmanagement gedoemd te mislukken. Daarnaast vergt deze manier van werken de ontwikkeling van SOM-vaardigheden bij de omgevingsprofessionals, maar ook bij de collega’s in de organisatie.
Bouwsteen 4: SOM verankeren in de organisatie
Deze bouwsteen gaat over het verankeren van SOM in het DNA van de organisatie en de veranderopgave die daarbij past. Omdat vertrouwen dat is opgebouwd door een omgevingsprofessional, anders snel teniet kan worden gedaan door een collega die geen rekening wenst te houden met de belangen van de omgeving. Omdat SOM juist daarom naast een vakcompetentie ook een organisatiecompetentie is. Omdat waarmaken wat je belooft een van de belangrijkste principes van het SOM-gedachtegoed is. Hiervoor is een organisatiebrede verankering van SOM noodzakelijk. Alleen dan worden beloftes op alle niveaus daadwerkelijk waargemaakt.
Die verankering vraagt nogal wat van een organisatie. Aan de hand van zeven factoren behandel ik in het Handboek Strategisch Omgevings Management de optimale verankering van SOM. Deze factoren staan beschreven op vier verschillende implementatieniveaus. Door de stand van zaken en de ambitie ten aanzien van verankering in beeld te brengen, wordt duidelijk hoe de organisatie ervoor staat. De SOM-organisatiescan brengt dit alles in beeld.
Beluister de podcast: Strategisch Omgevings Management met Marc Wesselink:
Bron: Handboek Strategisch Omgeving Management 2.0
Door: Marc Wesselink
