Hoe begin je de zoektocht naar de juiste sleutel om vervolgens een of meer deuren te kunnen openen? Aan de basis ligt openheid. Zonder openheid geen verbinding, zonder verbinding geen toegang. De eerste sleutel van leiderschap, zoals beschreven in het boek De sleutels van de leider, die je hier in handen krijgt, is die van het reflecteren op wat je wel en niet in huis hebt vanuit een open houding.
De vriendengroep
Een groep vrienden heeft de gewoonte om eenmaal per jaar een lang weekend bij elkaar te komen. Ze komen allemaal uit dezelfde wijk. Ze gingen er samen naar school, waren lid van dezelfde sportclubs, ze vierden kerst en de jaarwisseling met elkaar. De groep bestaat uit tien vrienden, vijf mannen en vijf vrouwen. Ieder heeft zijn eigen weg in het leven gevonden. Sommigen wonen nog in de wijk, anderen zijn verhuisd. Hun gezins- en werksituaties verschillen sterk van elkaar. Ze hebben echter één ding gemeen: het leven moet intens geleefd en gevierd worden! En feesten, dat kunnen ze. Maar drugs is uit den boze en alcohol wordt met mate genuttigd. En ze nemen ook veel tijd voor serieuze momenten. Onderling maken ze wel eens grappen dat de huisarts en de dominee in de groep samen zorgen voor een gezonde en evenwichtige leefstijl. De vrienden willen dus niet op de oppervlakte blijven, het moet ook ergens over gaan. Ze leven zelfbewust en met aandacht voor elkaar.
Het is een druilerige dag. De vrienden arriveren na elkaar in het vakantiehuis waar ze komend weekend met zijn allen verblijven. Als iedereen binnen is en rond de haard zit, nemen ze samen het programma door. Er komt een vraag naar boven: over welk thema gaan ze het dit jaar hebben? Door gebrek aan inspiratie heeft niemand dat van tevoren bedacht. Een lichte teleurstelling is voelbaar, maar niemand deelt die hardop. Het is even stil als iedereen voor zich uit staart in het knapperende haardvuur.
De kuch als aankondiging van het verhaal
Dan begint Gerard, hoogleraar in sociologie, te kuchen. Dat signaal kent de groep ondertussen wel. Dat is de aankondiging van een verhaal. Gerard is een echte verhalenverteller. Hij schraapt nog een keer zijn keel en gaat rechtop zitten. ‘Beste vrienden, er ligt hier een vraag in ons midden. Ik vind het eigenlijk wel mooi om deze keer samen te ontdekken wat een thema zou kunnen zijn. Dit vraagt om een open houding om te zien wat zich aandient. Ik wil graag de volgende observatie met jullie delen. Een observatie die misschien het thema kan worden. Na het delen van de observatie heb ik ook een verhaal. Een verhaal dat net bij me is opgekomen. Als jullie het goed vinden wil ik dat ook delen.’ Er wordt instemmend geknikt. Een aantal vrienden gaat nieuwsgierig rechtop zitten, anderen ontspannen zich en leunen wat meer achterover.
‘Mijn observatie is deze,’ gaat Gerard verder, ‘kijk eens allemaal voor je, op tafel. Zie je dat? We hebben allemaal onze sleutelbos op tafel liggen. Iedere sleutelbos heeft ook een eigen kenmerk: een label van een automerk, een poppetje, of die daar heeft een gevlochten leren riempje eraan. Hieraan kun je herkennen dat de bos van jou is. Dit zou ons thema kunnen worden, iets met sleutels, en deuren…’
Oké,’ zegt Bertrand aarzelend, ‘en nu?’ ‘Vertel eerst je verhaal, Gerard,’ zegt Andre. De rest wil het verhaal ook horen. De pot koffie gaat nog een keer rond. En Gerard steekt van wal. Samen met mijn vrouw bezocht ik de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Het was een warme zomerdag. Ik liep rustig met de stroom toeristen mee in de rondgang langs de bezienswaardigheden. Rechts naast mij liep een vrouw op hoge leeftijd. Devoot, gebogen door de ouderdom en haar handen gevouwen. Ze was in het zwart gekleed en droeg een gouden kettinkje om haar hals. Het kettinkje stak scherp af tegen de donkere kleding. Er hing een gouden sleuteltje aan dat rustte op haar hart.
Rituelen
Op meerdere plaatsen om ons heen voerden mensen een ritueel uit, zo ook bij het beeld van Petrus. Het is de gewoonte om zijn rechtervoet even aan te raken. Een stenen voet die nagenoeg weggesleten is door de vele mensen die hem door de eeuwen heen aangeraakt hebben. Dit ritueel zou je helpen om de volgende stap in je leven zetten. Met een bevende rechterhand raakte de vrouw de rechtervoet van Petrus aan. Haar hand rustte daar even. Ze boog diep naar voren en hield het gouden sleuteltje in haar linkerhand vast. Toen keek ze vragend, haast smekend naar boven. Ik volgde haar blik en zag dat Petrus een drietal sleutels in zijn hand vasthield. Dat maakte samen vier sleutels. Ik vermoedde dat er een verband was tussen haar gouden sleuteltje en de sleutels van Petrus. Misschien was ze op zoek naar een volgende stap in haar leven. Wat waren voor haar de nieuwe deuren die niet open wilden of oude deuren die gesloten moesten worden?
Ik voelde dat ik toeschouwer was van een bijzonder verhaal. Een persoonlijk en misschien ook wel universeel verhaal. De aarzeling bij het zetten van een volgende stap in je leven. Zelf bewegen maar ook stilstaan bij het grotere verhaal. Het verhaal van de reis die we allemaal in ons leven afleggen. Het zoeken naar steun bij de voet van Petrus, die hoog boven ons drie sleutels vasthield. Het verhaal van een onbekende vrouw, dat ik op dat moment niet kon kennen maar wel voelde. Dit was niet het moment om de vrouw te vragen waarom ze een gouden sleuteltje om haar hals droeg, dat stevig vasthield en zo het beeld van Petrus op een devote en persoonlijke manier benaderde. Het voelde ook niet gepast haar in deze sfeer te vragen naar haar verhaal. Ik verloor haar uit het oog.
Van devote oude dame naar leidend figuur
Na ongeveer een uur stonden we weer buiten. Ik vertelde mijn vrouw wat ik had meegemaakt bij het beeld van Petrus. Ondertussen kwamen er drie grote zwarte wagens over het plein aangereden. Ze stopten en uit de middelste stapte een man in een keurig pak. Toen maakte een donkere, kleine gestalte zich los uit de massa. Ik herkende haar aan haar kleding, maar haar houding was anders. Ze liep rechtop met een stevige pas en keek voor zich uit. Het was de oude dame met haar gouden sleuteltje. Uit de eerste en de laatste auto stapten ook twee mannen. Die gingen om haar heen staan, alsof ze haar beschermden. Van een devote oude dame die diep boog, was ze veranderd in een leidende en centrale figuur. Alles boog zich nu naar haar toe.
De man die de deur openhield, knikte licht bij wijze van groet en ondersteunde haar bij het instappen. Toen reden de drie auto’s in een colonne weg. ‘Dat was haar,’ stamelde ik tegen mijn vrouw, wijzend in de verte. Ze keek achterom en zag de auto’s wegrijden. Dat was dus niet zomaar iemand. Drie auto’s die je komen halen, met chauffeur en persoonlijke beveiliging… Dat was misschien iemand van adel, een rijk persoon of iemand die een politieke functie heeft gehad. In ieder geval iemand die met groot respect en eer moest worden behandeld.
Verhalen over sleutels
Zo klein en nietig als ze zich maakte in die enorme kerk, zo krachtig en vol zelfvertrouwen stapte ze de limousine in. Deze gebeurtenis heeft me sinds die dag niet meer losgelaten. Vanaf dat moment wilde ik dit verhaal van de kleine sleutel en de grote sleutels leren kennen. Die vrouw kon ik onmogelijk benaderen. Maar ik kon wel zelf verder met dit verhaal. Dus ben ik op zoek gegaan naar verhalen over sleutels. Ik noem ze sleutelverhalen. Verhalen over sleutels kwijt zijn en weer terugvinden. Verhalen over sleutels en deuren die open of weer dicht gaan.
Kortom, er ging een hele nieuwe wereld voor me open. Sinds ik er na die ervaring in Rome meer op ben ga letten, verwonder ik mij telkens over de rol van sleutels in ons leven. Nooit had ik kunnen bevroeden welke enorme betekenis sleutels in praktische en symbolische zin in ons leven hebben. Kijk maar eens hier voor ons op tafel. Onze sleutels vertellen een heel verhaal over ons leven en wie we zijn. Ik was eigenlijk van plan hier een artikel over te schrijven. Maar het schrijven komt later wel. Vandaag deel ik dit idee met jullie, mijn vrienden die ik kan vertrouwen. Misschien kunnen we sleutels en deuren het thema maken van dit weekend.
Kijkend naar de sleutelbos
Het verhaal blijft hangen in de ruimte. Iedereen is er even stil van. Sommigen kijken naar de sleutelbos voor zich terwijl ze denken: het verhaal ligt daar op tafel. Bertrand neemt weer het woord: ‘Tja, inderdaad er liggen hier allemaal sleutelbossen op tafel. Nu je het zegt zie ik het pas, wij allemaal volgens mij. Bijzonder is dat: als je iets aandacht geeft ga je het zien. Het is een mooi thema, maar ik zou het nog wat persoonlijker willen maken: wat zeggen jullie van ‘de sleutels van de leider’ als thema? We hebben allemaal leidinggevende rollen en taken, als opvoeder, in ons werk en in de samenleving. Wat vinden jullie daarvan?’
Er wordt instemmend geknikt. Het thema is gekozen. Een mooi begin van het weekend. Niet vooraf vastgesteld en uitgewerkt, maar ontstaan in het moment. Er wordt nagepraat over het sleutelverhaal. De sfeer is goed en de nieuwsgierigheid naar wat er nog komen gaat is gewekt.
Verwerkingsvragen
De sleutelbos
Pak je sleutelbos er eens bij en leg die voor je op tafel. Wat zie je, wat neem je waar? Welke gedachten en gevoelens komen er bij je op? Probeer dit te omschrijven, zoals je een schilderij of landschap kunt omschrijven. Wat zie je, wat voel je, wat denk je?
Persoonlijke kenmerken
Een sleutelbos heeft vaak een aantal persoonlijke kenmerken. Wat zijn die van de jouwe? Is de sleutelbos vooral praktisch, hangt hij vol met herinneringen, of iets daartussenin? Probeer te ontdekken wat je sleutelbos zegt over jou persoonlijk.
Oude en nieuwe sleutels
Hoeveel sleutels zitten er eigenlijk aan jouw bos? Heb je ze wel eens geteld? Wat is de oudste en wat is de nieuwste? En welke gebruik je het meest? Misschien zitten er sleutels tussen die oud zijn en verwijderd kunnen worden. Waarom heb je dit nog niet gedaan, wat hield je tegen? Wat zegt dit over jou?
Sleutels van betekenis
Bij welke sleutel heb je warme gevoelens en bij welke juist niet? Welke sleutel roept mooie herinneringen op en welke afkeer? Welke sleutel had je liever niet aan de bos gehad, maar is vooral een noodzaak?
Sleutelverhalen
Welke sleutels roepen een verhaal of een beeld in je op? Probeer dat verhaal kort te beschrijven en de essentie, de sleutel, eruit te halen. Welke levensles ligt er in dat verhaal besloten?
De ring openen en vullen
Hiermee is de ring van jouw bos sleutels geopend en kun je de eerste sleutel eraan schuiven. In het boek De sleutels van de leider ga je nog meer sleutels verzamelen, die je door middel van de verwerkingsvragen toe kunt voegen aan je bos. De eerste sleutel die wordt aangereikt, is die van de openheid. Open om de sleutel te ontvangen in het moment zelf. Soms weet je niet hoe of waar je moet beginnen. Misschien moet je het dan ook niet forceren of vooraf proberen in te vullen, maar het laten ontstaan. Dat betekent dat je de controle uit handen geeft, je openstelt en aandachtig observeert wat zich in de situatie aandient. En als zich een sleutel aandient, laat je die niet links liggen, maar neem je die actief ter hand.
Leiderschap begint met een open houding, met aandacht aanwezig zijn in het hier-en-nu. Dan kun je verbinding aangaan met wat zich in het moment aandient. En daar zelf en samen met anderen de volgende stap in zetten. Een stap in het besef dat het leven waar wij deel van uitmaken veel groter is dan dat wij kunnen beseffen. We kunnen slechts de voet van dit bestaan aanraken, opkijken naar de leiders die ons zijn voorgegaan en weer doorlopen. Op zoek naar de sleutels die ons helpen om de volgende stap te zetten.
De sleutelbos is een beeld voor de verzameling mogelijkheden van een leider. Mogelijkheden die door de sleutelring bijeen worden gehouden. Een sleutelring die je geregeld moet openen en weer sluiten. Leiders die het verschil maken, zetten alle mogelijkheden in die ze in huis hebben om hun doelen te bereiken. Ze leven en werken tevens vanuit een open houding. Een open houding om nieuwe sleutels te zoeken en vinden, oude sleutels te verwijderen en zo iedere nieuwe situatie tegemoet te treden.
Bron: De sleutel van de leider
Door: Gabriël Anthonio
