Crises – De ideale voedingsbodem voor transities

De huidige crisis is meer dan een economische dip, het is vooral een botsing van waarden. Alleen een radicale vernieuwing van oude systemen kan een oplossing bieden. Dat zegt Jan Rotmans, hoogleraar transitiemanagement (Rotterdam) en auteur van het boek 'In het oog van de orkaan: Nederland in transitie' .

Verstarring
Onze maatschappelijke stelsels hebben hun wortels in de tweede helft van de vorige eeuw en functioneerden tot in de jaren '80 behoorlijk goed. Daarna kwamen er steeds meer spanningen rond deze (semi)publieke systemen (zorg, energie, onderwijs, sociale zekerheid enz.). Het antwoord op die spanningen is steeds hetzelfde: systeemaanpassing en meer efficiency. Wat opvalt is verstarring: systemen blijven werken met dezelfde regels, spelers en structuren.
De enige wijze om de verstarring te doorbreken, is radicale systeemvernieuwing. Dat vraagt om innovatieruimte om radicale ideeën te verwezenlijken. Maar ook om een langetermijnvisie om onze samenleving die aan het kantelen is (oude structuren en instituties worden afgebroken en vervangen) beter te kunnen bedienen. 

Waardenstrijd
De oplopende spanningen tussen de oude, van bovenaf centraal geleide wereld en de decentrale wereld van onderop zien we op vele terreinen als ruimtelijke ontwikkeling, zorg, voeding, bouw en welzijn. Wat daarachter schuil gaat, is een strijd tussen oude en nieuwe waarden. Korte termijn economisch rendement versus lange termijn maatschappelijk rendement, efficiency versus kwaliteit, doelmatigheid versus vertrouwen.
De steeds sterker wordende beweging van onderop vraagt om een slimme, faciliterende overheid. Deze stelt duidelijke en ambitieuze kaders en ruimt barrières uit de weg. En biedt innovatieruimte, zowel juridisch, organisatorisch, financieel als mentaal.

Decennia van crises
De huidige, instabiele kantelperiode is een voorbode voor decennia van crises: de echte ecologishe systeemcrises rond grondstoffen, energie en klimaat. Deze stapeling van crises is een zegen, want het leidt tot bewustwording en reflectie en vormt zo de ideale voedingsbodem voor transities. Dat is de paradox: systeemcrises zijn onze hoop op een duurzame toekomst.

Bron: socialevraagstukken.nl

Lees ook: 'Inspiratie voor nieuwe businessmodellen'.