De titel klinkt zo logisch, maar menig bedrijf heeft nog moeite om bovenstaande voor elkaar te krijgen. Met name het tweede zinnetje. Naast cijfers worden juist ook mensen veelal gecontroleerd en vooral met enig wantrouwen aangekeken. Vertrouwen van mensen in organisaties vergt nogal wat. Ga je ver in vertrouwen, dan ziet je organisatie er totaal anders uit.
Wantrouwen en controle
Het is niet eens zo raar dat bedrijven als eerste reactie in de controlemodus schieten als het gaat om mensen. Bedrijven zijn vaak cijfer of geld gedreven. Om te blijven bestaan, om te groeien of als het gaat om een topprestatie leveren, dan is geld een must. Om dat goed te beheersen en er je voordeel mee te doen, moet je daar bovenop zitten. MBA’s, ondernemerschap en vrijwel de meeste commerciële en management studies richten zich voor een heel groot deel op de cijfers. Van bedrijfskunde tot administratie, maar ook marketing en logistieke vakken zijn op input, output, aantallen, prijzen en andere kwantitatieve uitkomsten gericht.
Als we een bedrijf starten luisteren we goed naar onze accountant die de centjes in de gaten houdt, of wordt de financiële afdeling zeer serieus genomen. Het zijn de dingen waar makkelijk op te sturen is, dingen die controleerbaar zijn en visueel te maken zijn in mooie dashboards en excelletjes, simpelweg omdat ze kwantitatief uit te leggen zijn. En dat gaat ons goed af.
Niet gek dat we hetzelfde trucje op mensen proberen uit te oefenen.
Mensen zijn raar
Sociaalpsycholoog Douglas McGregor beschreef een beeld dat we van mensen hebben. Het mensbeeld dat mensen over het algemeen lui zijn, het onderste uit de kan proberen te halen zonder moeite ervoor te doen: minimale inspanning, maximale resultaten (net als op school), dat ze misbruik maken van omstandigheden. Daarom moet je ze managen, moet je regels en protocollen invoeren en ze vooral controleren. Dit mensbeeld noemde McGregor: Theory X. En na uitvoerig onderzoek concludeerde hij dat Theory X waar is.
Maar hij beschreef ook een tweede mensbeeld. Het mensbeeld dat ze helemaal niet lui zijn. Dat ze juist hardwerkend zijn, het beste voor hebben met een organisatie en het werk wat ze doen, en dat ze zich vol overgave op het werk storten. En dat je ze vooral vrij moet laten om zelf invulling te geven aan hun werk, dat je ze niet hoeft te controleren, maar dat je ze vooral moet vertrouwen. Dit noemde McGregor: Theory Y. En na uitvoerig onderzoek concludeerde hij dat Theory Y ook waar is.
Beide mensbeelden kloppen dus, afhankelijk van het mensbeeld wat je hanteert. Als je wantrouwt, dan is het nodig dat je nog meer gaat wantrouwen, management erop zet, regels implementeert, controleert. En als je mensen vertrouwt, ze loslaat en laat doen wat zij zelf denken dat goed zou zijn, dan heb je nog minder regels nodig, nog minder management en nog minder controle nodig. Self-fullfilling prophecy ten top.
De moeilijke weg geeft meer voldoening
Controleren is de makkelijkste weg. Het is bekend. Het is veilig. Je hebt het idee dat je in control bent. En dat voelt lekker.
Vertrouwen hebben in mensen is een stuk moeilijker. Je moet (leren) loslaten. Geduld hebben. Je ego opzij zetten. Je angsten voor verlies van controle en fouten maken onder ogen komen. Dat is nogal wat.
Geen wonder dat Theory X nog de boventoon voert in organisatieland.
Maar mensen zijn geen cijfers. Mensen zijn mensen. Daar moet je soms wat moeite voor doen. En vertrouwen geven is die moeite. Maar het is het waard. Net als jouw collega’s dat zijn. Draai het om, vertrouw ze. Dat gaat hun en jou meer voldoening geven dan wat er in de cijfertjes staat.
Door: Lennard Toma
Lennard Toma is organisatiepsycholoog, maker van de podcast Hoe dan?!, spreker en mede-eigenaar van KeytoeY (een spinoff van het anders georganiseerde Keytoe), auteur van het boek 99 Problems But The Boss Ain’t One en aanjager van KeytoeAcademy, een online course platform. Hij probeert bestaande en vastgeroeste denkwijzen in organisaties om te buigen. Zijn missie is om een bedrijf als Keytoe meer de norm dan de uitzondering te maken.
