Bonussen. Ze worden weer steeds vaker uitgereikt, omdat het zo moeilijk is om mensen aan bedrijven te binden, zo was deze week in het nieuws. En natuurlijk heeft iedereen wel een mening over bonussen, en die mening is niet altijd positief. Zeker niet als het gaat om bonussen in de zorg, of bonussen in de financiële sector. Maar wat mij het meest stoort in bonussen, is dat ze vaak contractueel zijn vastgelegd en veelal gelden voor managers. Die daar dus niet persé uitzonderlijk voor hoeven te presteren, maar gewoon hun werk moeten doen, wat ze ook nog contractueel hebben vastgelegd.
Het duurde even waarom ik voor mezelf kon doorgronden wat mij dan precies stoorde in dat systeem. Veel bonussen die bij organisaties worden uitgekeerd zijn bonussen die worden uitgereikt voor prestaties die afgesproken zijn en dus verwacht werden. Als je iets behaalt, of als de afdeling iets behaalt, krijgt de manager een bonus die in overleg met andere managers is vastgesteld. Het personeel, dat aangestuurd wordt door de manager heeft daar vaak geen inspraak in. En dat is raar, omdat niet zelden de manager betaald krijgt voor de punten die zijn mensen scoren. De manager jaagt zijn mensen op, omdat anders zijn bonus in gevaar komt.
Ik vind dat de omgekeerde wereld.
Hoe gaat dat bij de Krijgsmacht?
Bij de Krijgsmacht werd de afgelopen jaren een aantal keer de Militaire Willemsorde uitgereikt. Dat is de hoogste onderscheiding die we in Nederland hebben, die wordt uitgereikt door de Koning, en die geldt voor moed, beleid en trouw. Dat zijn waarden, die vooral binnen de militaire wereld hoog aangeschreven staan, maar die een een universele maatschappelijke waarde kunnen hebben. De Willemsorde is een bonus die niet in geld is uit te drukken. Juist omdat die bonus over waarden gaat, en niet over financiële waarde.
Daarbij krijg je de Willemsorde alleen als je bent voorgedragen door collega’s, en na onderzoek door een onafhankelijke commissie die bepaalt of de daden waarvoor je genomineerd bent echt uitzonderlijk zijn. En die uitzonderlijke daden zijn vrijwel altijd daden waarin de leider zichzelf, met gevaar voor eigen leven, in uitzonderlijke situaties, onder vijandelijk vuur, ondergeschikt maakt aan het belang van de anderen. Serve to lead.
Dat zouden ze eens in het bedrijfsleven moeten doen.
Ik vraag me af hoeveel managers dan daadwerkelijk nog voor een bonus worden voorgedragen. Hoeveel managers genieten nu écht vertrouwen van hun mensen? Hoeveel managers ontpoppen zich daadwerkelijk tot leiders die het verschil maken? En hoeveel doen dat zo uitzonderlijk dat ze bovenop hun salaris een bonus krijgen, omdat ze door hun mensen genomineerd worden voor uitzonderlijke prestaties?
De vragen stellen, is misschien wel de vragen beantwoorden.
Sturen op waarden of op waarde?
Bedrijven sturen niet op waarden. Bedrijven sturen op waarde. Managers zitten er niet altijd in het belang van hun team, maar vinden dat het team er in hun belang is. Managers werken vaak niet aan goede prestaties omdat die in het belang van de organisatie, of de samenleving zijn, maar omdat ze er in eerste instantie zelf beter van worden. En daarbij doen die managers veelal niets uitzonderlijks. Ze houden zich alleen maar aan afspraken die ze zelf contractueel hebben vastgelegd.
Bedrijven zouden meer op waarden moeten sturen. En bonussen alleen uitkeren als de personen die de bonus krijgen door hun eigen collega’s zijn voorgedragen en als een onafhankelijke commissie, waarin ook externen zitten, de prestaties ook als uitzonderlijk heeft beoordeeld. Dat gaat een hoop maatschappelijk gezeik, en geld, schelen. En gaat bijdragen aan beter leiderschap, aan dienend leiderschap, aan beter management, dat ook een bijdrage levert aan het bedrijfsresultaat. Ik ben benieuwd hoeveel er dan nog uitgekeerd wordt aan bonussen.
Door: Eduard van Brakel
Eduard van Brakel is eindredacteur van Management Impact. Hij schrijft over leiderschap, leidinggeven, Defensie, en interviewt vaak, of schrijft prikkelende columns. Samen met professor Bas Kodden schreef Van Brakel het boek Leidinggeven is omgekeerd opvoeden.
