In reactie op alle schandalen en de bankencrisis lijken we nu door te slaan naar de andere kant in de manier waarop wij met risico’s omgaan.
We stapelen regel op regel, waardoor de creativiteit vermindert en de beslissingsvrijheid van de professional steeds kleiner wordt. Is er een alternatief voor de toenemende ‘harde’ beheersingsmaatregelen?
De auteurs van Alert op risico, Thinka Bor-Reijinga en Gert van der Kolk, vinden van wel en illustreren dat aan de hand van cases (o.a. Maasvlakte-2), interviews en de handelingsmethode ‘ALERT’. Eerst schetsen zij een theoretisch kader van ‘risk readiness’ met aandacht voor ‘het alledaagse’ in organisaties en het samenspel tussen hard en soft controls. Vandaar dat de ondertitel van het boek ook luidt: ‘naar risk readiness in mensen en organisaties’. Vervolgens beschrijven zij hoe je risk readiness praktisch kunt vertalen door een nulmeting te doen, de condities van risicobeheersing onder de loep te nemen en hoe soft controls als gewenst gedrag en gedragscodes kunnen worden geborgd.
Risk readiness
Maar wat is eigenlijk ‘risk readiness?’ Het is niet alleen ‘klaar zijn om de gevolgen van risico’s op te vangen’ maar ook de bereidheid hiertoe. Het begint met zelfreflectie en het inzicht dat je in je eentje niet alles kunt overzien. Daarom is het ook noodzakelijk om gezamenlijk de risico’s te beoordelen en elkaar te bevragen op mogelijke valkuilen. Maar het is niet voldoende om dat alleen maar in onderling overleg te doen. Hoe het beter kan, blijkt uit het volgende praktijkvoorbeeld: Als een team de opdracht krijgt een complexe operatie voor te bereiden, moet het die vooraf laten toetsen door een ander team. Op deze wijze kunnen experts elkaar uitdagen om hun werk te verbeteren. De zwakke plekken van plannen komen vooraf in beeld, waardoor het aantal ongelukken dramatisch is afgenomen. Met elkaar concurreren maakt plaats voor van elkaar leren. Dat gebeurt niet alleen op individueel niveau, maar ook op organisatorisch niveau. Deze werkwijze is een mooi voorbeeld van soft controls.
Op basis van ervaring, onderzoek, interviews en het theoretisch kader formuleren de auteurs ‘ALERT’ als beheersmaatregel voor risico’s:
- Adresseren: het in beeld brengen van alle belangrijke spelers die positieve of negatieve invloed op de uitvoering van de opdracht kunnen uitoefenen.
- Lanceren: het tijdig inventariseren van onzekerheden, risico’s en complexiteit, zodat de bewustwording daarvan leidt tot een verkenning waarin voorzienbare faalfactoren vroeg in beeld worden gebracht.
- Engageren: het creëren en consolideren van commitment. Ja zeggen is meedoen dan wel medewerking (doen) verlenen. De intentie en de urgentie moeten worden gevoeld.
- Relateren: het creëren van verbinding door raakvlakken en afhankelijkheden in kaart te brengen, en het bewustzijn hoe dit doorwerkt in relatie tot het eigen en andermans werk.
- Transformeren: het omzetten van beheersmaatregelen in concrete actie (inbedden en borgen).
De auteurs richten zich op de cultuurcomponent – de inbedding in de handelingspraktijk, omgangsvormen en do’s & don’ts in de staande organisatie. Het gaat om zelfreflectie, de bereidheid om informatie te delen, feedback te accepteren, van fouten te leren en te streven naar de best mogelijke prestaties. Daar is uiteindelijk iedereen bij gebaat en de resultaten zijn vaak indrukwekkend. Het stelt andere eisen aan individuen en de organisatie. Deze thema’s komen in dit boek uitgebreid aan de orde.
Bron: Thinka Bor-Reijinga, Gert van der Kolk: Alert op risico. Naar risk readiness in mensen en organisatie.
