Problemen op alle zorgniveaus

De problemen in de zorg zijn van organisatorische, (bedrijfs)economische, logistieke, culturele, juridische, psychologische en intermenselijke aard. Sommige problemen zijn ernstig en persistent, andere lijken op relatief korte termijn relatief eenvoudig op te lossen. Ze zijn voor een deel vanzelfsprekend: er is geen enkele sector waar alles optimaal verloopt.

Met de constatering dat er problemen zijn, neemt de zorg dus geen unieke positie in. Wel lijkt de zorg onevenredig geconfronteerd te worden met structurele, ongrijpbare problemen die elkaar versterken. De problemen lijken te kunnen worden samengevat in vijf grootste gemene delers.

1. De zorgdefinitie

De grenzen van het zorgaanbod zijn niet bepaald. Alles en iedereen die op een of andere manier met gezondheid en ziekte te maken heeft, kan zich onderdeel voelen van de zorgsector. Om de zorg kunnen we niet heen, maar dé zorg bestaat niet.

2. Het zorgaanbod

Het aanbod is niet nauwkeurig te bepalen, functioneert niet optimaal, reageert onbedoeld op beleidsmatige prikkels en anticipeert en reageert vaak niet adequaat op de zorgvraag.

3. De zorgvraag

De vraag is niet nauwkeurig te bepalen en anticipeert en reageert vaak niet adequaat op het zorgaanbod. De zorgvraag kent een autonome, niet te controleren groei.

4. De relatie tussen vraag en aanbod

Hoewel de problemen met vraag en aanbod op zich al de onderlinge relatie bemoeilijken, is duidelijk dat ook de onderlinge afstemming inadequaat is. Bovendien: het aanbod stimuleert de vraag en vice versa. Zorg is een zichzelf versterkend fenomeen, zowel op macro- als op microniveau

5. Er is een waardenprobleem

Dit waardenprobleem manifesteert zich zowel op maatschappelijk niveau als op organisatieniveau. De zorg verschilt van andere sectoren, omdat deze sector zich richt op zieke mensen, mensen met beperkingen of mensen met sociale problemen. Hierdoor lijkt het bijna immoreel of onfatsoenlijk om kritisch te zijn over de manier waarop de zorg is georganiseerd (alsof alleen al het benoemen van ineffectiviteiten en inefficiënties in de zorg de behoeftige medemens van de noodzakelijke zorg berooft).

Om de zorg kunnen we niet heen, maar dé zorg bestaat niet.

De zorg heeft daardoor wellicht meer nog dan andere sectoren last van de neiging om nadruk te leggen op problemen die zich op korte termijn voordoen, op het bestrijden van deelaspecten of symptomen en op een oppervlakkige interpretatie van problemen – ze worden op face value genomen. Er wordt niet of veel minder gekeken naar langetermijneffecten, integrale problemen en de diepe, werkelijke problemen die achter de oppervlakkige, schijnbare problemen schuilgaan. Dit heeft symptoombestrijding tot gevolg en houdt het risico in dat het oplossen van het ene zorgprobleem een ander zorgprobleem veroorzaakt.

Onduidelijk

Er is dus een onduidelijke relatie tussen een onduidelijke vraag en een onduidelijk aanbod in een onduidelijk veld waarin het benoemen van onduidelijkheden de indruk kan wekken dat hulp aan behoeftige medemensen ter discussie wordt gesteld. Het grote probleem van de zorg is misschien wel dat deze zo complex, ondoorzichtig, veranderlijk en onoverzichtelijk is geworden dat onduidelijk is wat precies de problemen zijn, waar deze problemen liggen en wat hun oorzaak of oorsprong is. Dit biedt vrij spel aan allerlei ideologische, politieke, beleidsmatige en beheersmatige gezichtspunten. De zorg biedt elk wat wils.

Vraag en aanbod

Het vierde probleem wordt vaak gezien als het kernprobleem: de onderlinge afstemming tussen vraag en aanbod. Het is moeilijk de zorgvraag (probleem 2) aan te pakken als onvolkomenheden in het aanbod (probleem 3) niet worden meegenomen. En vice versa. De onduidelijke definitie van zorg (probleem 1) is niet op te lossen met behulp van een afstandelijke semantische analyse, maar is een kwestie van de heersende maatschappelijke opvatting over de wijze waarop vraag en aanbod zich tot elkaar verhouden. Het waardeprobleem is hier een afgeleide van. Het is niet reëel om te verwachten dat dit probleem zich via een ideologische discussie laat oplossen.   Door Theo Poiesz en Jo Caris Bron: Ontwikkelingen in de zorgmarkt. Een strategische analyse