Beste Jaap, Ik was in Japan. Wat een prachtig land! En inderdaad, iedereen loopt de hele dag kleine of grotere buigingen te maken en de begroetingen, verontschuldigen en bedankjes vliegen je om de oren.
Ik leerde voordat ik richting Japan ging een beetje Japans. Net genoeg om een beetje te begrijpen wat er gezegd wordt. Maar dat begrijpen bleek niet zo makkelijk. De inhoud van een zin raakte verstrikt in al die beleefdheden die er bij de start en aan het eind aan toegevoegd werden. De feitelijke zin – met daarin de informatie waar ik naar op zoek ben – mompelen ze er tussendoor. Ik begreep zinnen die niet aan mij gericht waren, die ik bijvoorbeeld in de trein afluisterde, beter dan de zinnen die mensen naar mij uitspraken. In gewone conversaties staat het beleefdheidskanon iets minder hard. Al die expliciete beleefdheid en aandacht maakte dat ik me de hele tijd afvroeg: zouden deze mensen nou intrinsiek gemotiveerd zijn om dat te doen? Is het uit intrinsieke motivatie waarmee mensen hier die hele berg beleefdheden over ons uitstorten? Zo ziet het er wel uit. Ze zijn vriendelijk en zorgvuldig, en met een enorm geduld en plezier blijven ze buigen en bedanken. Of zou dit gewoon extrinsieke motivatie zijn? Dat ze thuis hun voeten op de bank leggen (of onder het Japanse tafeltje), even enorm mopperen en geen stom bedankje meer uitspreken? Zijn al die gokhallen, karaoke-bars en mangasexshops een uiting van te lang extrinsiek gemotiveerd buigen? Ik ben al enige tijd gefascineerd door dat rare begrip intrinsieke motivatie. Want wat is het eigenlijk? Het is in ieder geval een toverwoord in de huidige verandermode. We vinden het belangrijk in organisatieverandering. Als mensen veranderen vanuit intrinsieke motivatie, dan krijgen we echte verandering. Maar wat raar eigenlijk, want intrinsieke motivatie voor wat? Voor een verandering die iemand anders heeft bedacht. Een verandering waarvan iemand of ergens anders is bepaald dat het belangrijk is. Maar dat heette toch altijd extrinsieke motivatie? Heb ik dat nou verkeerd onthouden of is hier iets raars aan de hand? Ik zoek het even op. Intrinsieke motivatie: komt uit zichzelf in beweging. Extrinsieke motivatie: komt door externe prikkels in beweging. Ok. Heb ik dat weer even duidelijk. En geplande veranderingen zijn externe prikkels, omdat anderen vinden dat er iets anders moet. De motivatie lijkt mij dus extrinsiek. Er is in organisatieveranderland sprake van een heel briljante vorm van nudging! Omdat we vinden dat intrinsiek gemotiveerd zijn beter is, vragen we voor die extrinsiek gemotiveerde verandering gewoon intrinsieke motivatie! Terug naar Japan. Is al dat groeten en buigen daar nu intrinsiek of extrinsiek? Noem je wat je vanuit je culturele opvoeding belangrijk vindt intrinsieke motivatie? Of is het culturele dwang en dus extrinsiek? Ik sprak een Japanse die een aantal keuzes in haar leven gemaakt heeft die voor haar familie niet altijd makkelijk waren. Zij gaf een scherp beeld van hoezeer de Japanse cultuur een collectieve cultuur is. Doen wat je graag wilt doen? Als je je hart volgt, dan komt het goed? Typisch Westerse uitvindingen. In Japan maak je daarmee je familie te schande. Dat doe je dus niet zo makkelijk. De prijs is namelijk hoog. Het toch doen, dat vraagt echte intrinsieke motivatie. In Onomkeerbaar beschreven we hoe je als veranderaar prudent met geplande verandering om moet gaan, omdat het een vorm van dwang is. Iets wat uit een extrinsieke prikkel voortkomt intrinsieke motivatie noemen, vind ik niet zo prudent. Het is een vorm van sugar coating. Het is ook een devaluatie van de echte intrinsieke motivatie. Die komt uit jezelf, kost moeite en vraagt echte keuzes die niet altijd makkelijk te maken zijn. Laten we het begrip daarvoor bewaren, in plaats van hem te kapen voor iets wat extrinsiek gemotiveerd is. Denk je niet? Groet, Leike Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven samen veel boeken over verandermanagement en veranderkunde. Daarnaast schrijven ze elkaar brieven. Meer vind je op hun boekenwebsite >>>
