Op steeds meer plaatsen grijpen restaurants of bezorgers, lokaal de kans om zelf een platform of app te beginnen voor reserveren, bestellen, bezorgen of boekingen. Is het zelf opzetten van een platform de toekomst? Betekent dit op den duur het einde van de centraal geleide internationale platforms?
Onlangs maakte bezorgdienst Deliveroo bekend dat het zich terugtrekt van de Nederlandse markt. Het bedrijf slaagde er niet in om voldoende marktaandeel en omvang te bereiken tegenover de grote concurrenten Thuisbezorgd en Uber Eats. Daarom kon het niet snel genoeg voldoende winstgevend worden. Bovendien stellen overheden steeds meer eisen aan bezorgplatforms om bezorgers te beschermen en werd het minimumloon verhoogd.
Onlangs mocht ik deze ontwikkeling toelichten bij RTL Nieuws en RTL-Z. Tevens gaf ik input aan een item voor EenVandaag.
In de platformwereld is het essentieel om een nummer één of twee positie te bereiken. Er is namelijk sprake van een ‘winner takes all’-markt waarbij de nummer 1 vrijwel alle winst naar zich toetrekt. Dat heeft te maken met synergie-effecten waarbij de vraag en aanbodzijde van een platform elkaar versterken: meer keuze uit restaurants en meer bezorgers maken de dienstverlening aantrekkelijker voor consumenten en meer gebruikers van de app, maken het aantrekkelijker voor restaurants om bij het platform aangesloten te zijn. Een marktleider kan daarom een hogere vergoeding vragen voor zijn dienstverlening. Uiteindelijk betekent dit alles hoge winsten om terug te kunnen sluizen naar de aandeelhouders. Zij willen rendement op de miljarden die ze geïnvesteerd hebben in de opstart en opschaling van de platformen.
Daarom is er een wereldwijde concurrentiestrijd gaande om marktleiderschap. Zo fuseerden JustEat en Takeaway om in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland leidend te worden. In landen waar dat niet lukte, zoals Noorwegen en Spanje trok het bedrijf zich terug. Ook in de Verenigde Staten loopt het nog niet zo vlot met JustEat Takeaway en wordt er gespeculeerd dat ze zich uiteindelijk ook daar moeten terugtrekken, net als Deliveroo dat in Nederland doet. Met de nieuwe flitsbezorgers Flink, Gorillaz en Getir en de bezorgdiensten van supermarkten (ook Albert Heijn gaat maaltijden bezorgen), neemt de concurrentie verder toe.
Een eigen app
De bezorgers van Deliveroo grijpen de gelegenheid nu aan om zelf een eigen platform te starten, dat in dienst staat van de bezorgers, de Coöperatie ‘Bestellenbij’. Als belangrijkste voordelen noemen de bezorgers de lagere platformkosten waardoor een hoger uurloon mogelijk is voor de koeriers. Verder willen ze de orders gaan verdelen op volgorde van binnenkomst aan de bezorger die deze als eerste aanvaardt. Ze willen niet langer ‘slaaf zijn van het algoritme’ waarmee platforms als Uber, Thuisbezorgd en Deliveroo hun werk verdelen over de koeriers. Uit onvrede met het beleid van Thuisbezorgd begonnen lokaal enkele restaurants een eigen app. Ook overweegt Horeca Nederland een eigen bezorgapp te gaan ontwikkelen voor leden, zoals het dat eerder deed met BookDinners als alternatief voor Iens/The Fork. Platform Moonback heeft een alternatief voor Booking.com en Hotels.com ontwikkeld met steun van crowdfunders, mede na verontwaardiging over de overheidssteun voor Booking tijdens de COVID-lockdown van 2020.
Het ontwikkelen van een app hoeft niet duur te zijn. Er is steeds meer platformsoftware beschikbaar die aangepast kan worden zodat restaurants hun eigen bestel-, bezorg- of afhaalapp kunnen laten maken (zie o.a. Restaurapp, Appsmen en Woby), die geen commissie vraagt per transactie zoals Thuisbezorgd en andere wel doen. Bijkomend voordeel is ook dat de restaurants niet hoeven te concurreren binnen de app, waar bij Thuisbezorgd flink bedragen betaald wordt om hoger in de zoekresultaten te verschijnen.
Bovendien bieden eigen apps de mogelijkheid om de relatie tussen restaurant en klant te versterken, bijvoorbeeld via kortingscoupons.
Uitdagingen bij het zelf opzetten van een platform
Toch hebben zelf opgerichte en coöperatieve platformen ook weer hun uitdagingen. Zo heeft de consument meer apps nodig en moet hij bereid zijn om bestellingen te doen via de website van zijn favoriete restaurant.
Wanneer een platform is opgezet door een vereniging of coöperatie dan hebben alle leden inspraak en zullen zij het eens met elkaar worden over de koers en voorwaarden van het platform. Bovendien zijn de eigenaren van het platform zelf een speler en belanghebbende op het platform. Dit kan er op langere termijn toe leiden dat het platform niet meer met zijn tijd meegaat, en onvoldoende inspeelt op de wensen van consumenten of nieuwe horeca-vormen zoals de snelgroeiende dark kitchens, keukens zonder restaurant.
Huizenplatform Funda, eigendom van een vereniging van makelaars is een goed voorbeeld van de worstelingen die een coöperatief platform kan doormaken en hoe de makelaars innovaties tegengehouden die op termijn hun positie bedreigen maar wel inspelen op wensen van consumenten (lees meer in dit artikel).
Hoewel de bezorgers geen slaaf willen zijn van een algoritme, hebben zij bij hun eigen platform wel een uitdaging om te komen tot een eerlijke verdeling van de bezorgklussen over de beschikbare koeriers. Wat is eerlijk? Als dit op basis van binnenkomst gaat, is dat dan transparant voor alle bezorgers en maken zij gelijke kans? Of kunnen taalachterstanden een rol spelen? Of wat als bevriende koeriers elkaar gaan tippen en klusjes doorspelen? Zaken die bij een centraal geleid platform niet of nauwelijks spelen en in het algoritme worden ondervangen.
Verder zullen de coöperatieve platformen een manier moeten vinden om de sociale zekerheid van hun bezorgers te regelen. In het geval van een coöperatie zijn de bezorgers immers niet in dienst van het platform maar zelfstandig verantwoordelijk. In vrijwel alle Europese landen, inclusief het Verenigd Koninkrijk, is regelgeving in de maak om de positie van bezorgers te verbeteren onder andere door platforms meer verantwoordelijkheden te geven, vergelijkbaar met die van een werkgever.
De bezorger centraal
In de toekomst moet gaan blijken of de zelf-opgerichte, lokale en coöperatieve platformen en apps de concurrentie met de grote jongens aankunnen. Platformaanbieders moeten meerdere partijen tegelijk te vriend houden. De grote spelers moeten in ieder geval nog meer dan voorheen hun toegevoegde waarde en hoge tarieven blijven bewijzen.
De strijd gaat daarbij niet om het hebben van een app. Zeker niet nu het doen van online betalingen via websites en apps steeds gemakkelijker wordt het minder belangrijk om die ene bezorgapp te zijn die mensen het liefste gebruiken. Het zou in de toekomst wel eens veel meer kunnen gaan om de schaarse bezorgers. Wie erin slaagt om de schaarse bezorger aan zich te binden kan daarmee een voldoende service leveren. Het opnieuw uitvinden van goed werkgeverschap en het bieden van meerwaarde aan bezorgers (wat betreft inkomen en zekerheid en manier van werken), waartoe platforms als Thuisbezorgd worden verplicht, zal daarbij cruciaal zijn.
Door: Maurits Kreijveld
Maurits Kreijveld is futuroloog, spreker en adviseur. Ook schreef hij de boeken De plug&play-organisatie, Samen slimmer en De kracht van platformen.
