De sterke positie van Nederland in de wereldhandel staat onder druk door de opmars van Alibaba en Amazon die met hun geïntegreerde handelsplatformen groter en bepalender worden dan individuele landen. Als Nederland niet snel actie onderneemt gaan bedrijven als Alibaba, Amazon en Maersk in de toekomst het economische succes van Nederland bepalen. Nederland zou daarom een platformstrategie moeten omarmen en een digitaal handelsplatform moeten oprichten met een neutrale en open governance structuur, die handel bevordert en efficiënter maakt. Andere landen en grote bedrijven zouden gebruik moeten kunnen maken van dit platform.
Een strategische controlerende positie
Nederland dankt zijn huidige welvaart voor een belangrijk deel aan zijn strategische ligging in de rivierdelta centraal in West-Europa. Het is een ideale doorvoerhaven voor producten wereldwijd naar het koopkrachtige Europese vasteland en grote producerende landen als Duitsland. Dankzij een geolied logistiek netwerk kunnen Nederlandse tomaten, komkommers, rozen en achterhammen hun weg vinden naar winkels over de hele wereld, vaak sneller dan de lokale producten. Toch staat deze positie onder druk: Brexit, de groei van Europa aan de Oostzijde en de nieuwe Zijderoute die door China wordt aangelegd (zie deze Tegenlicht-uitzending), maken de ligging van Rotterdam minder strategisch. Verduurzaming en digitalisering van productie zorgen ervoor dat goederen vaker lokaal geproduceerd kunnen worden en dat transport minder nodig is. Ondertussen slibt Nederland verder dicht door steeds verdere groei van het aantal inwoners en verkeer. Toch komt de grootste bedreiging van de Nederlandse positie misschien wel van de grote geïntegreerde handelsplatformen van techbedrijven als Alibaba, Tencent en Amazon en door rederijen en containerbedrijven als Maersk en Hanjin. Deze spelers hebben nu al een belangrijke, controlerende positie in de wereldwijde handelsstromen. En hun positie groeit snel. De strategische, controlerende positie die Nederland jarenlang heeft gehad, wordt langzaam maar zeker overgenomen door nieuwkomers uit de tech en retail die met hun platformen een nieuwe controlerende positie innemen, tussen producenten en consumenten. Een positie die over sectoren en landen heen gaat.Naar een geïntegreerd handelsplatform
Kenmerkend voor bedrijven als Alibaba en Amazon is dat ze een geïntegreerd handelsplatform aanbieden dat makers en consumenten met elkaar verbindt: ze bieden niet alleen een webwinkel, ze investeren ook sterk in eigen dataopslag (clouddiensten), logistiek, fysieke winkels, marketing en ze kijken zelfs naar productie. Door digitalisering worden producten steeds vaker een stuk software of digitale content die online kan worden opgeslagen en on demand geprint of geproduceerd kan worden. De platformeigenaren kunnen dus per product(categorie) bekijken of ze voorraden aanleggen en waar en of ze producten produceren. Ook kunnen fabrikanten hun producten tegen betaling laten opslaan of produceren door de platformen, iets waarin Nederland ooit trendsettend was met het Centraal Boekenhuis. Dit betekent dus dat Alibaba en Amazon bepalen via welke logistieke hubs, dus welke Wereldhavens en opslagcentra ze de producten vervoeren en waar ze deze laten produceren. Amazon kan besluiten dat het Vlaanderen en de Antwerpse haven verkiest voor het transport van producten, Maersk kan kiezen voor Hamburg in plaats van Rotterdam en Alibaba kan de nieuwe Zijderoute in gebruik nemen, aangelegd door de Chinese overheid.Nederland als handelsplatform
Om hieraan tegenwicht te bieden is een gecoördineerde actie nodig van alle belanghebbenden in Nederland. Nederlandse spelers moeten de krachten bundelen en gezamenlijk één digitaal handelsplatform opzetten. Dit zou een digitale hub moeten worden in de wereldhandel net zoals Nederland dat nu in de fysieke wereldhandel is. Grote en met name kleinere bedrijven, een snelgroeiende categorie in het digitale tijdperk, zouden via het platform wereldwijd zaken moeten kunnen doen. Singapore, eveneens een strategisch handelsland, heeft al stappen gezet om een sleutelspeler te worden in de digitaliserende wereldhandel. Een jaar geleden lanceerde het een digitaal handelsplatform voor MKB-bedrijven. De marktplaats ondersteunt bedrijven bij het vinden van handelspartners, het verkopen en inkopen van goederen en verzekeren via één geïntegreerd, op blockchain gebaseerd platform. Het platform zorgt voor vertrouwen doordat alle deelnemers aan bepaalde eisen van aansprakelijkheid en betrouwbaarheid voldoen en alle processen gebruikmaken van dezelfde audits. Nederland zou een vergelijkbare aanpak als Singapore kunnen volgen. De strategie zou het kunnen afkijken van platformbedrijven als Google, Uber en Amazon. Google werd uit het niets een sleutelspeler in de wereld van mobiele communicatie, met het Android-platform. Het platform zorgde ervoor dat de markt voor mobiele diensten en content tot bloei kwam door de besturing van smartphones en de marktplaats te standaardiseren. Het geeft kleine ontwikkelaars en aanbieders, ook zonder een eigen distributienetwerk en marketingafdeling, toegang tot een publiek van miljarden consumenten. Later voegde het strategisch diensten toe zoals Google Maps om het platform te versterken. (Mede om die reden besloot Apple een eigen kaarten-app te ontwikkelen. Lees hier een uitgebreide analyse van de strategie van Apple en Google bij de ontwikkeling van de appstores). Op eenzelfde manier zou Nederland belangrijke standaarden en protocollen moeten ontwikkelen voor het identificeren, uitwisselen, transporteren en beveiligen van producten. Nederland was niet toevallig uitvinder van de streepjescode en heeft in onder meer de tuinbouw en op het gebied van ‘food en flowers’ markten altijd vooropgelopen met het zetten van standaarden die door alle Nederlandse producenten, vaak verenigd in coöperaties, werd ontwikkeld en ondersteund.
Een eveneens belangrijk onderdeel van een handelsplatform is de opslag van digitale gegevens in een cloud. Hiervoor kan Nederland zijn kennis en sterke positie als internetknooppunt inzetten. Deze clouddiensten zouden toegevoegde waarde moeten bieden ten opzichte va het huidige commerciële aanbod van Alibaba en Amazon, bijvoorbeeld op het gebied van privacy.
Nederland moet daarvoor alles combineren wat het in huis heeft als handelsland: de kennis, de technologie en vooral ook de koopmansgeest. Deze zorgde ervoor zorgde dat Nederland eeuwenlang kon beschikken over het meest uitgebreide knooppuntennetwerk van handelshubs, dat het voorop liep in het afsluiten van verdragen, in het creëren van vrijhandelszones, in prijsvorming (de afslag) en dat het altijd zoveel mogelijk een neutrale handelspositie innam waardoor het met zoveel mogelijk landen handel kon drijven. Een koopmansgeest als uitgangspunt voor een platform governancestructuur die de handel bevordert en efficiënter maakt, moet de belofte zijn van ‘Nederland als platform’.
Handelsplatformen als Google, eBay, Uber en Amazon zijn eveneens drukdoende met de ontwikkeling van verdragen en nieuwe prijsvormingsmechanismen. Blockchain zal hierbij in de toekomst een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Fintech zal een belangrijke drijvende kracht zijn achter nieuwe verdienmodellen en handelsplatformen. ING en ABN Amro hebben vorig jaar al met succes een proef met blockchain gedaan met een grote lading sojabonen die uit Zuid-Amerika naar China is vervoerd en verkocht.
