Kunnen regio’s economische groei realiseren door Silicon Valley-achtige clusters van innovatie en ondernemerschap te creëren? En hoe kunnen startups en gevestigde ondernemingen profiteren van zulke innovatieclusters?
Het succes van Silicon Valley is ongeëvenaard, en wereldwijd worden er dan ook pogingen ondernomen om regionaal soortgelijke clusters van bruisende innovatie en energiek ondernemerschap te creëren – tot in Amsterdam aan toe. Uiteraard zijn er wereldwijd productieve innovatieclusters ontstaan, maar lang niet alle Silicon Valley-imitators zijn succesvol. Onder leiding van Jerome Engel (onder andere University of California) is onderzocht wat de kenmerken zijn van effectieve innovatieclusters. Daarbij is vooral gekeken naar Silicon Valley maar zijn ook andere succesvolle clusters bestudeerd, onder meer rond München, Londen, Barcelona, Medellín (Colombia), Recife (Brazilië) en in Israël, Taiwan en China.Wat zijn innovatieclusters?
Innovatieclusters zijn mondiale economische hot spots waar nieuwe technologieën in een verbazingwekkend hoog tempo ontkiemen en waar pools van kapitaal, expertise en talent nieuwe bedrijfstakken en nieuwe manieren van zakendoen ontwikkelen. Het zijn levendige ecosystemen die bestaan uit startups, bedrijven die het startupproces ondersteunen en volwassen ondernemingen (waarvan er vele luttele jaren geleden zelf nog een startup waren).Universiteiten en entrepreneurs
Van HP, Apple en Intel tot Google, Facebook en Netflix – übersuccessen die van Silicon Valley het archetypische innovatiecluster hebben gemaakt. Uit welke componenten bestaat dit cluster? Universiteiten, overheid en entrepreneurs hebben een cruciale rol gehad in de transformatie van deze kleine landbouwvallei tot powerhouse van technologische uitvindingen en businesscreatie, maar er zijn meer spelers. Dit zijn de clustercomponenten van Silicon Valley:- Universiteiten. De University of California in Berkeley en Stanford University in Palo Alto werden eind 19e eeuw opgericht als praktijkopleidingsinstituten op het gebied van landbouw, mijnbouw en mechanica. Al snel ontwikkelden ze zich richting business en commercialisering van telefoon, elektronica en (later) computertechnologie. Van begin af aan is er open samenwerking met het bedrijfsleven geweest, waaronder General Electric, IBM, Eastman Kodak, Lockheed en Hewlett-Packard.
- Overheid Vanaf de jaren dertig is er vanuit onderzoek naar militaire en later ook lucht- en ruimtevaarttechnologie substantieel geïnvesteerd in R&D-inspanningen aan universiteiten, overheidslabs en private firma’s in Silicon Valley. Mede dankzij militaire contracten werden ondernemingen als Varian en Hewlett-Packard groot.
- Entrepreneurs De werkers in Silicon Valley zijn hoog opgeleid, technisch vaardig, buitengewoon innovatief en zeer ondernemend. Deze ondernemersgeest stamt uit de tijden van de Californische Gold Rush, toen de goud zoekende avonturiers hun aandacht verlegden naar andere bedrijven in het Bay Area rond San Francisco. Wat deze ondernemers onderscheidde, was dat ze bereid waren om grote risico’s te nemen met kans op grote winsten. Veel Silicon Valley- ondernemers zijn serial entrepreneurs: zij ‘recyclen’ zichzelf constant naar steeds weer nieuwe startups – denk aan de groep mensen die oorspronkelijk PayPal in het leven riepen en nu sturend zijn bij ondernemingen als Tesla, LinkedIn en Facebook. Deze mensen zijn de drijvende kracht van Silicon Valleys continue self-reinvention naar nieuwe bedrijfstakken en technologieën.
- Durfkapitaal Bij de eerste beursgangen van Silicon Valley-startups (Varian in 1956, HP in 1957 en Ampex in 1958) kwamen de eerste professionele durfkapitalisten naar de vallei. De afgelopen tien jaar is er in de VS jaarlijks 25 tot 30 miljard per jaar aan venture capital geïnvesteerd, waarvan gemiddeld een derde naar Silicon Valley ging.
- Volwassen ondernemingen Grote bedrijven als Intel, Apple, Cisco, Google en Genentech zijn in de vallei geboren ondernemingen die intensief samenwerken met startups.
- Industriële onderzoekscentra De vallei telt veel R&D-centra van grote ondernemingen, inclusief IBM, Walmart, Samsung en Baidu, en centra die vanuit universiteiten zijn ontstaan (zoals het Stanford Research Institute).
- Dienstverleners en management Alle startups, zonder geld maar rijk aan potentieel, hebben ondersteuning nodig en trekken talloze gespecialiseerde dienstverleners aan: juristen, consultants, accountants, ontwerpers, recruiters, investmentbankers, incubators, accelerators én in startups gespecialiseerde managers. Deze professionals werken vaak voor een lager tarief, of zelfs gratis, in ruil voor een aandeel in de toekomstige opbrengsten.
Mobiliteit en een mondiaal perspectief
Even belangrijk als de componenten die Silicon Valley vormen, zijn de interacties tussen deze componenten. De manier waarop al deze partijen zich gedragen, bepaalt het succes van het innovatiecluster. Welke ‘gedragingen’ kenmerken Silicon Valley? Het zijn er vijf.
Mobiliteit en een mondiaal perspectiefMobiliteit van recourses
Het eerste kenmerk is de enorme mobiliteit van resources. De hele Silicon Valley-omgeving wordt gekenmerkt door beweging: kapitaal, mensen, kennis en technologie schuiven continu door naar steeds weer nieuwe initiatieven. Geld waarmee succesvolle bedrijven zijn gebouwd, wordt geherinvesteerd in nieuwe startups. Mensen rouleren gemiddeld elke drie tot vijf jaar naar een nieuwe startup. Expertise van investeerders, managers en entrepreneurs en ook technologie worden continu ingezet op nieuwe initiatieven.Entrepreneuriaal proces
Het tweede gedragskenmerk is het entrepreneuriaal proces. Het vigerende ondernemersproces in de vallei wordt gekenmerkt door continue en snelle innovatie, experimenten met businessmodellen en creatie van nieuwe markten. Hiërarchische structuren en functietitels zijn minder belangrijk dan teamprocessen en flexibel leiderschap. De leercyclus heeft een hoog tempo. Experimenten met korte cycli – ofwel: lean entrepreneurship – domineren over formele planning.Strategisch perspectief
Het derde kenmerk is het mondiaal strategisch perspectief: de entrepreneurs in Silicon Valley zijn gericht op grote, wereldwijde markten. Vaak proberen ze nieuwe markten te openen waar weinig concurrentie is en waar de behoefte zo groot is dat er forse marges kunnen worden gerealiseerd.Een lijn
Het vierde gedragskenmerk is dat de belangen, incentives en doelen op één lijn worden gehouden. De investerings- en beloonstructuren zijn zodanig dat investeerders, entrepreneurs, management en werknemers er allemaal op zijn gericht om grote winsten te maken. De beloning van medewerkers is gekoppeld aan het succes van de business. Toen Twitter naar de beurs ging, waren al zijn 1600 medewerkers in één klap miljonair.Wereldwijde connectie
Het laatste kenmerk is wereldwijde connectie. Internationale banden, netwerken en overeenkomsten dragen sterk bij aan de vitaliteit van Silicon Valley. De verbindingen lopen uiteen van relatief zwakke, losse professionele netwerken tot zakelijke overeenkomsten (denk aan uitbesteding van fabricage naar China) en permanente, structurele relaties tussen innovatieclusters.Lessen voor ondernemingen en ondernemers
Valt er iets te leren van Silicon Valley en andere succesvolle innovatieclusters: zijn hun ervaringen en lessen wereldwijd toepasbaar? Ja, zeggen de onderzoekers. De belangrijkste lessen:- Een open deur, maar toch: vestig de startup in een innovatiecluster. Dat vergroot je kansen op succes aanzienlijk.
- Startups en clusters die zich op een verafgelegen locatie bevinden, moeten bruggen bouwen naar sterke innovatieclusters.
- Overweeg om de startup al in een zeer vroeg stadium op meerdere locaties te vestigen. Wat veel voorkomt, is dat het technische team dat aan de innovatie werkt blijft zitten op de plek waar ze zitten – om hun processen niet te verstoren – maar dat de chief executive en de financiële, marketing- en verkoopfunctie in een innovatiecluster worden gevestigd. Een belangrijke reden is veel soepelere toegang tot durfkapitaal.
- Hanteer als startup van meet af aan een mondiaal perspectief qua markten én resources. Het mag overal heen en het mag overal vandaan komen.
- Ga samenwerkingsrelaties aan met universiteiten, niet-gouvernementele organisaties en overheden. Kies daarbij voor organisaties met een mondiaal perspectief – een regionale agenda is te beperkt.
- Werk samen met grote ondernemingen. Deze ondernemingen staan steeds meer open voor vruchtbare samenwerkingsrelaties met startups. Entrepreneurs en investeerders moeten hun startup hiertoe goed zichtbaar maken, de startupactiviteiten en -resultaten wereldwijd strategisch marketen, en zichzelf positioneren als aantrekkelijke bronnen van innovatieinzicht en -uitvoering.
- Benut en versterk lokale competenties. Deze lokale competenties zijn doorgaans de belangrijkste bron en resource van de startup. De focus op mondiale markten en mondiale sourcing (van geld en andere middelen) mag niet ten koste gaan van de kritieke lokale resources. Het zijn deze resources die de onderneming differentiëren en een unieke waarde geven.
