Werken voor Musk is een life experience. Net zoals het werken voor speciale eenheden in het leger. Op de site van SpaceX staat zelfs dat het bedrijf vergelijkbaar is met elitetroepen, met special forces: ‘Wij hebben doelen die volgens de redelijke standaard absurd ambitieus zijn. Maar we gaan ze waarmaken.’
Op de site van Tesla ontbreekt die verwijzing naar speciale eenheden, daar wordt gesproken over ‘echte passie voor het produceren van de beste auto’s in de wereld’ en van ‘banen die niet voor iedereen geschikt zijn’. Het is duidelijk: Musk en de zijnen leveren niet alleen een dagelijkse overlevingsstrijd, maar ze voeren ook een heilige oorlog om hun missie te bereiken. Als leider is Musk dan ook eerder een opperbevelhebber dan een CEO. Hij heeft er persoonlijk voor gezorgd dat grote aantallen uitmuntende ingenieurs en softwareontwikkelaars zich hebben getransformeerd tot doortastende, makkelijk improviserende en hoog presterende commandoeenheden. Een bij Tesla vertrokken ingenieur vergelijkt zijn werk met dat van de speciale eenheid die in de film ‘Apocalypse Now’ onder leiding van de onorthodoxe kolonel Kurtz op een geheime missie wordt gestuurd: ‘Alles stond in het teken van het bereiken van het doel. Hoe je daar kwam, was van secundair belang.’De parallellen tussen speciale eenheden en de teams van SpaceX en Tesla zijn groot:
Diepere betekenis
Speciale eenheden werken niet zomaar aan wat willekeurige doelen, ze zijn bezig met zaken die groter zijn dan het leven zelf. Uit de commentaren van mensen die voor Musk gewerkt hebben of er nog steeds werken, blijkt dat ze doordrongen zijn van de diepere betekenis van hun werk. De soms letterlijk bovenaardse aspiraties van de bedrijven zorgen voor een bijna goddelijke bezieling en toewijding.Wisselende uitdagingen
Speciale eenheden staan voor voortdurend wisselende uitdagingen. Die doen een sterk beroep op persoonlijke kwaliteiten als daadkracht en improvisatievermogen. Onder hoge druk prestaties leveren, geeft een ultieme kick. Sommigen spreken in dit verband van een ‘sadomasochistische ervaring’, anderen houden het op ‘gevoelens van flow’. Kenmerkend is dat mensen ‘door de geest’ worden bevangen, door ‘onverklaarbare krachten’ worden opgezweept en tot ‘krankzinnige prestatiepieken’ in staat zijn. Hoewel flow een individuele ervaring is, kunnen mensen elkaar wel degelijk aansteken. Dat gebeurt wanneer de vonk overslaat en mensen elkaar met hun drive en enthousiasme naar grotere hoogten brengen.Permanent prestaties meten
Speciale eenheden krijgen bij het najagen van duidelijke doelen voortdurend feedback op hun prestaties. Iedereen kent zijn doelen, taken en actieplannen. De voortgang wordt permanent gemeten en je legt als professional voortdurend verantwoording af over je prestaties. Daar word je ook direct door anderen op aangesproken. Het is glashelder wanneer je vooruitgang boekt en wanneer niet. Mannelijke saamhorigheid Tot slot is er het sterke saamhorigheidsgevoel. Een speciale eenheid is een ‘band of brothers’. Mannen die van elkaar op aan kunnen en elkaar ondersteunen in de strijd. Dat gevoel wordt in het geval van Tesla en SpaceX gevoed door het besef dat ze de underdog vormen, die het opneemt tegen machtige bedrijven en overheden. En als het moet zelfs tegen hele naties. ‘We beseffen dagelijks hoe kwetsbaar we zijn’, schrijft een medewerker. ‘Het is wij tegen de rest: erop of eronder.’ De saamhorigheid komt ook voort uit het charisma en voorbeeldgedrag van Musk zelf. Die staat als opperbevelhebber niet alleen tussen de mensen, maar is ook authentiek in zijn commitment.Spartaans
Nog een laatste opmerking over speciale eenheden: onder Spartaanse omstandigheden wijden die zich met hart en ziel aan hun missie. Zeker in vergelijking met andere hightechbedrijven biedt Musk uitermate sobere werkomgevingen: oude fabriekshallen en afgedankte productiefaciliteiten en lanceringsplatforms. Ingenieurs die bij de raketlanceringen waren betrokken en bij hun vorige werknemer gewend waren om in alle luxe te baden, worden gehuisvest in locaties die meer op een studentenhuis dan een hotel lijken. Soms lijkt het Musk erom te doen de omstandigheden nóg soberder te maken. Zo weigerde hij geld te steken in de aanleg van een pad tussen hangar en lanceerplatform. ‘Daardoor moesten ze de raket en zijn onderstel zien te verplaatsen zoals de oude Egyptenaren’, schrijft biograaf Vance. ‘Ze rolden de raket over een serie houten balken, waarbij ze steeds de laatste balk oppakten en die al rennend weer vooraan legden.’Geef je geheimen prijs
Musk lijkt nu misschien alleen een ongemakkelijke, directieve en op details gerichte nanomanager. Maar hij heeft ook een andere kant: die van een anderen vertrouwende, makkelijk delende en delegerende leider. ‘Gisteren hadden we nog een met patentrechten volgehangen muur in ons hoofdkwartier, dat is nu niet meer het geval’, schrijft hij in juni 2014 aan de medewerkers van Tesla. Hij besluit tot een opensource-aanpak: andere autofabrikanten krijgen vrije toegang tot de technieken en kennis waar het bedrijf jarenlang hard aan heeft gewerkt. Die patenten waren oorspronkelijk bedoeld om te voorkomen dat concurrerende merken de technische vondsten zouden kopiëren, om vervolgens Tesla met hun grote financiële en commerciële kracht uit de markt te verdrijven. De waarheid is het tegenovergestelde, volgens Musk: ‘De aanwezigheid van elektrische auto’s bij grote autofabrikanten is nagenoeg nihil. Patenten verstikken vooruitgang en innovatie. Ze verankeren de positie van grote bedrijven en verrijken de advocatuur in plaats van de werkelijke uitvinders.’ Wie in goed vertrouwen de gepatenteerde technologie wil gebruiken, mag daarom zijn gang gaan. Graag zelfs, want elke bijdrage aan de bestrijding van het broeikaseffect is meegenomen. Bron: Musk Mania Door: Patrick Davidson en Hans van der Loo, auters van Musk Mania. Van hun nieuwe boek Wavemakers kun je de preview lezen >>>
