Samenwerken in de zorg wordt steeds belangrijker en een integraler onderdeel van het werk. Met een spel kun je de samenwerking op een speelse manier onderzoeken en evalueren.
Samenwerken niet altijd gemakkelijk
Samenwerken is niet altijd makkelijk. Veel factoren maken het lastig: verschillende belangen, uiteenlopende verwachtingen of spraakverwarring bijvoorbeeld. En soms weten we eigenlijk niet waarom een samenwerking moeizaam verloopt. Het spel ‘Wikken en wegen’ is een diagnosespel om gezamenlijk het gesprek te voeren over de samenwerking en zo een gedeelde en gedragen analyse te maken.
Vijf condities van samenwerken
In dit spel gaan de deelnemers aan de slag met de vijf condities van samenwerken:
- gedeelde ambitie
- recht doen aan belangen
- persoonlijke relatie
- professioneel organiseren
- betekenisgevend proces
Het spel ‘Wikken en wegen’ inventariseert welke conditie het best of juist het slechtst is verzorgd in de samenwerking. Agenderen is in dit spel het belangrijkste doel. Het spel leidt tot een ‘veranderagenda’ omdat het zorgt voor inzicht in welke condities van de samenwerking goed zijn verzorgd en welke aandacht nodig hebben. Deze diagnose biedt meteen een handvat voor het kiezen van een eventueel vervolgspel.
De deelnemers maken anoniem een keuze. Zij geven anoniem aan welke conditie zij wel of juist niet goed verzorgd vinden. Op die manier ontstaat er meer veiligheid, wat kan bijdragen aan de scherpte van de analyse. De keuze wordt bovendien meer met de onderbuik gemaakt. De onderbouwing voor de keuze vindt achteraf plaats.
Casus zorg en welzijn
Een stuurgroep met deelnemers van verschillende zorg- en welzijnsorganisaties had door externe beleidsveranderingen en wisseling van een aantal bestuurders de behoefte de samenwerking opnieuw te bekijken. We kozen ervoor dit te doen aan de hand van het spel ‘Wikken en wegen’.
Eerst hebben we het samenwerkingsmodel kort uitgelegd en gaven we iedereen de ruimte verhelderende vragen te stellen. Daarna deelden we de zakjes en knikkers uit. Er was wat aarzeling en lichte spanning. Zo zei iemand: ‘Wat als ik als eerste in een conditie geen knikkers doe, dan voelt degene naast mij dat.’ We legden uit dat het niet gaat om kritiek op elkaar of op de samenwerking, maar om met elkaar te reflecteren welke condities al goed zijn en welke we nog met elkaar aandacht moeten geven. Dit gaf iedereen de moed om knikkers in de zakjes te stoppen.
De zakjes met ambitie en relatie waren goed gevuld. We vroegen door: van de ambitie bestond duidelijk een gezamenlijk beeld. In het zakje met belangen zaten maar twee knikkers. Dit beeld herkende men: ‘Ik deel niet altijd wat voor mijn eigen organisatie belangrijk is en waar wij zelf mee bezig zijn.’ Een ander vulde aan: ’Belangen binnen mijn organisatie zijn soms tegenstrijdig. Dat bespreek ik hier niet.’ Uit de groep kwam het voorstel voor een volgend overleg de tijd te nemen om in alle openheid met elkaar te delen wat ieder binnen de samenwerking komt brengen en halen.
Wanneer is dit spel geschikt?
- Voor samenwerkingen die nog niet lang samenwerken, zodat de groep zich een beeld kan vormen van de gebieden die nog aandacht behoeven.
- Voor samenwerkingen die al langere tijd samenwerken, als evaluatie van de samenwerking.
- Als hulpmiddel bij het kiezen van een volgend samenwerkingsspel.
- De groep kan het spel pas spelen na uitleg over het Common Eye-model. Het model moet dus van tevoren aan de groep worden uitgelegd. De uitleg kan plaatsvinden in de vorm van een plaatje met plenaire toelichting of met behulp van deze video: https://www.youtube.com/watch?v=h1vFBpPJA44
Zo speel je het
Je verdeelt vijf knikkers over de vijf condities op basis van de vraag ‘Welke conditie vind jij dat de meeste aandacht nodig heeft?’ Je mag je keuze anoniem maken en je mag de knikkers op elke willekeurige wijze verdelen over de vijf condities.
Doordat iedere deelnemer zijn knikkers verdeelt, wordt op groepsniveau duidelijk welke conditie de meeste knikkers krijgt en dus de meeste aandacht nodig heeft en welke conditie de minste knikkers heeft.
Spelverloop
- Geef elke deelnemer vijf knikkers.
- Vertel alle deelnemers dat ze de vijf knikkers moeten verdelen over de zakjes van de condities die ze binnen de samenwerking het best verzorgd vinden. Geef aan dat de deelnemers vrij zijn de knikkers naar eigen inzicht over de zakjes te verdelen. Dat kan op alle mogelijke manieren. Bijvoorbeeld alle knikkers in één zakje of per conditie één knikker. De enige eis is dat een deelnemer alle knikkers verdeelt.
- Geef de vijf zakjes met de namen van de condities aan vijf verschillende deelnemers.
- Vraag deelnemers hun knikkers in een zakje te stoppen en laat de zakjes daarna met de klok mee rondgaan.
- Als de zakjes weer terug zijn bij de deelnemers die het zakje als eerste hadden, vraag je hen te tellen hoeveel knikkers er in hun zakje zitten.
- Bespreek met de groep de resultaten (zie ‘Voorbeeldvragen voor reflectie’).
Benodigdheden
- Vijf knikkers per deelnemer.
- Vijf dichte zakjes of bakjes voorzien van de namen van de condities (één conditie per zakje/bakje).
Voor de spelbegeleider
- Bedenk dat deelnemers hun keuze anoniem moeten kunnen maken. Door snelheid zorg je ervoor dat mensen minder goed op elkaar kunnen letten. Moedig deelnemers mede daarom aan niet te lang na te denken en houd de vaart in het spel.
- Het feit dat de keuzes anoniem zijn, heeft invloed op de reflectie. Wellicht willen deelnemers niet aangeven welke conditie zij de meeste knikkers hebben gegeven. Ga hier voorzichtig mee om. Er zullen overigens deelnemers zijn die het wél prima vinden om hun keuze toe te lichten. Bedenk of dit verschil er mag zijn of dat het volledig anoniem moet blijven.
Voorbeeldvragen voor reflectie
Gezien het anonieme karakter: vraag niet zozeer welke keuzes deelnemers hebben gemaakt, maar vraag of mensen zich herkennen in een beeld en waarom.
In het spel
- Hoe was het om op deze manier de samenwerking te evalueren?
- Was het lastig om een keuze te maken, of was de keuze heel snel duidelijk?
Over het spel
- Met de legere en de vollere zakjes ontstaat er een beeld over een conditie: welke is goed verzorgd en welke juist niet? Vertel aan de groep wat de resultaten zijn: het aantal knikkers per zakje (dit kan door middel van tellen of door middel van wegen).
- Vraag vervolgens aan de groep: Herkennen we dit beeld? Waarom is dit logisch? Vraag om voorbeelden.
- Waarover zijn deelnemers verrast? Wat hadden zij anders verwacht en waarom?
- Vraag eventueel of iemand al zijn knikkers in één enkel zakje heeft gedaan en of diegene wil toelichten waarom hij dat heeft gedaan. Let op: hiermee hef je de anonimiteit op, dus kijk of dit past binnen de groepsdynamiek en doe het alleen op vrijwillige basis.
Uit het spel
- Wat zegt dit resultaat over de samenwerking? Waarvoor moeten we meer aandacht hebben? Hoe kunnen we dat met elkaar organiseren?
- Helpt het om op deze (snelle) manier de samenwerking tegen het licht te houden? Is dit iets wat we periodiek zouden moeten doen?
Bron: Spelen met samenwerken
Door: Félice de Charro, Esther Klaster, Christèle Warmerdam, Ruben van Wendel de Joode
