Wat verleidt jou?

Niks menselijks is ons vreemd. Stel je voor, je loopt over straat richting de supermarkt. Je hoort een hond blaffen. Je draait je om. Een grote zwarte hond komt kwijlend op je afrennen. Wat doe je? Analyseer je de situatie en stel je op basis daarvan mogelijke oplossingen vast om die daarna te toetsen aan een aantal criteria om vervolgens al dan niet tot actie over te gaan? Als het goed is niet. Je handelt. Gelijk. Vanuit een reflex. Het is een overlevingsreflex.

Deze reflexen heb je in een zwakkere vorm in je werk. Als je leidinggevende naar je toe komt en zegt: “Jij bent onze allerbeste expert, alleen jij kunt dit, regel je het?”, dan denk je misschien: “Het is inderdaad logisch dat ik dit doe”. Of als je er tegenop ziet een team te vertellen dat het zijn werk niet goed doet, denk je wellicht: ”Dit is niet het goede moment” of “Ik moet het eerst beter kunnen onderbouwen”. In beide gevallen reageer je vanuit je reflex. Je verleidt jezelf als het ware om “ja” te zeggen of “iets niet te doen”. Maar is dat een handige reactie, kijkend naar het resultaat dat je wilt bereiken? Als dat niet zo is, geeft een stemmetje in je achterhoofd dat vaak al aan: “Je had bedenktijd moeten vragen” of “Je zal het toch een keer moeten zeggen”. Het is de kunst om je bewust te zijn van deze verleidelijke, maar onhandige reflexen. Je kunt in deze situaties, in tegenstelling tot de situatie met de hond, wel de tijd nemen om hierover na te denken. Maar de hele tijd op je reacties letten is weer onmenselijk. Hoe kun je dan snel handelen en tegelijkertijd die soms onhandige reflex voorkomen?

Beschrijf verleidelijke situaties

Dat doe je door jouw persoonlijke verleidelijke situaties te beschrijven. Situaties die zich in het verleden hebben voorgedaan; momenten waarvan je weet dat je toen onhandig reageerde. De vraag is of er een rode draad door die situaties of reacties loopt. Als je die rode draad vindt herken je sneller de (werk)situaties waarbij je reflexen niet behulpzaam zijn. De onderstaande vragen kunnen je helpen die situaties te herinneren. Dit zijn niet zomaar wat vragen. Het zijn vragen die overeenkomen met je biologische reflexen. Deze reflexen heeft ieder mens, simpelweg omdat je mens bent. Iedereen heeft zijn eigen unieke combinatie die op specifieke momenten zichtbaar worden.

• In welke situatie was jij onder de indruk van anderen (bijvoorbeeld positie, vaardigheden of expertise) of wilde je dat anderen onder indruk van jou waren? (Gevoeligheid voor Status)
• In welke situaties kon je wel of niet onzekerheid en risico’s accepteren? (Gevoeligheid voor Zekerheid/Certainty)
• In welke situaties speelde jouw autonomie of zelfstandigheid een wezenlijke rol? (Gevoeligheid voor Autonomie).
• Wanneer was het voor jou belangrijk om onderdeel te zijn van een groep? Misschien durfde je je mening niet te geven of vermeed je een conflict. (Gevoeligheid voor Verbinding/Relatedness)
• Weet je nog wanneer je gevoel voor rechtvaardigheid een deuk opliep en wat je toen deed? (Gevoeligheid voor Rechtvaardigheid/Fairness)

Het beantwoorden van deze vragen is niet makkelijk. Het kost tijd en moeite om je momenten te bepalen. Maar daarna weet je wanneer je reflexen niet behulpzaam zijn. Dan krijg je een antwoord op de vraag: “Wanneer word ik verleid?”. De triggers zijn afkomstig van het SCARF model van David Rock. Kijk ook naar de experimenten van Solomon Asch, Stanley Milgram en het beroemde marshmallow experiment. Tot slot is het boek van Daniel Kahneman ‘Ons feilbare denken’ briljant. Door: Maurice van Hoek Maurice van Hoek is een resultaatgericht puzzelaar en eigenaar van Stepwise. Meer dan 20 jaar actief in het publieke domein als (interim)manager, projectleider en procesbegeleider. Gefocust op de volgende stap op het eerstvolgende concrete resultaat.