Een veranderverhaal is het eindproduct van veel redeneerwerk. De vijf veranderkundige vragen zijn daarin leidend. Het zijn de vragen die iedereen altijd stelt in elke verandering.
- Waarom veranderen?
- Waartoe veranderen?
- Wat veranderen?
- Hoe veranderen?
- Wie veranderen?
De antwoorden zijn in elke verandering anders. Een goed veranderverhaal geeft precies en samenhangend antwoord op elk van die vragen. Kort gezegd gaat het over de weg naar een nog onbekende toekomst. Tegelijk is er al wel een beeld van die toekomst, net als van de reden om de huidige werkelijkheid te moeten of willen verlaten, dan wel om die te verrijken.
Een veranderverhaal helpt om in beweging te komen, richting te geven en koers te houden.
In beweging komen
Veranderverhalen helpen om in beweging te komen, richting te geven en koers te houden. Dat is belangrijk om los te komen van de huidige werkelijkheid in een organisatie, die vrijwel altijd een sterkere aantrekkingskracht heeft. De werkelijkheid is bekend, vertrouwd en veilig. We weten wat werkt (en wat niet) en hoe dat gaat. Een verhaal over de toekomst is geen doel op zich, maar een hulpmiddel om los te komen van het heden. Onderweg is het bruikbaar om de reis te ondersteunen. Eigen leiderschap is nodig om een goed verhaal te maken. Je leidt anderen met een verhaal, zodat je de weg en elkaar niet kwijtraakt. Gebeurt dat wel, dan is reparatiewerk nodig. Dat is vele malen kostbaarder dan investeren in het maken van een doordacht verhaal.
Reparatiewerk betekent energieverlies, terwijl het in verandering juist belangrijk is om zuinig te zijn met energie. Een goed verhaal gaat langere tijd mee. Het zorgt ervoor dat mensen kunnen volgen waar de verandering over gaat en naartoe gaat, dat ze kunnen meedenken en meedoen. Een veranderverhaal geeft betekenis aan wat je met elkaar doet op weg naar die wenselijke toekomst. In interactie kunnen betrokkenen beelden ontwikkelen van wat er nog niet is en daaraan met elkaar invulling geven. Het uiteindelijke doel is om de verandering tot een succes te maken en resultaat te behalen. Een goed veranderverhaal is essentieel om dat te bereiken.
Betekenisvol werk
Maatschappelijke organisaties doen betekenisvol werk. Voor de Nederlandse samenleving is dat werk van betekenis door de rol die deze organisaties vervullen; voor de mensen die er werken doordat zij betekenis ontlenen aan hun werk. Veel van ons besteden meer tijd op het werk dan dat we vrije tijd hebben. Vraag iemand wat voor werk hij of zij doet en je krijgt een antwoord dat begint met ‘Ik ben …’ We omschrijven ons werk in identiteitstermen. Dit brengt verantwoordelijkheid met zich mee. Als veranderaars hebben we ervoor te zorgen dat veranderingen realiseerbaar en betekenisvol zijn. Leiders die veranderingen agenderen, hebben een serieuze taak. Het is geen rommelwerk dat je even kunt afraffelen of waarmee je maar ziet waar je uitkomt. Dat geldt evengoed voor de adviseurs die erover meedenken.
Veranderen gaat naast verantwoordelijkheid ook over schoonheid, als het tenminste lukt om er wat moois van te maken. Lukt dat niet, dan zie ik dat als flinke lelijkheid. Verspilde tijd, energie en middelen zijn al erg genoeg. Het echt kostbare zit er vooral in dat je zulke stevige inspanningen eigenlijk maar één keer kunt vragen. Gaat het een paar keer fout, dan levert dat cynisme op. Het is veel ingewikkelder om dat weer goed te krijgen dan je in te spannen voor een goed verhaal.
Redeneren
Het woord ‘verhaal’ roept misschien de associatie op met een verhaaltje. Verhalen en verhaaltjes zijn ook het domein van schrijvers die met fictie bezig zijn. In romans mag alles en kun je erop los fantaseren. Maar hoewel er wel iets van fantasie nodig is om een nog onbekende toekomst voor te stellen, noem ik het werk dat nodig is om een veranderverhaal voor een organisatie te maken toch liever redeneren. In veranderverhalen gaat het over het echte werk van echte mensen. Belangrijk is dat je echt goed doordenkt wat het vraagt als je daaraan gaat sleutelen. Al redenerend kom je tot een goed bouwwerk en een verhaal waarop mensen kunnen instappen. Daarvoor geef ik je graag materiaal mee. De tien verhalen in dit boek zijn geselecteerd omdat zij waardevolle ingrediënten bevatten die je kunt gebruiken voor je eigen veranderverhaal. Stuk voor stuk zijn het gedachtegangen die hout snijden.
Bron: Veranderversnellers: het afkijkboek
Door: Kilian Bennebroek Gravenhorst
