Vertrouwen is de zelfgekozen bereidheid om anderen vanuit positieve verwachtingen tegemoet te treden. Vertrouwen gaat over het geloof in de betrouwbaarheid – de eerlijkheid en consistentie – van de ander. Het is dus een relationeel concept, gebaseerd op het geloof in de positieve intenties van anderen. Als je anderen vertrouwt, ga je ervan uit dat zij op bepaalde manieren handelen. Dat ze niet de boel met opzet ‘verhabbezakken’.
Vertrouwen geen garantie voor psychologische veiligheid
Vertrouwen biedt zekerheid en voorspelbaarheid, maar nooit een volledige garantie. Want vertrouwen kan beschaamd worden. Stephen Covey jr. – de zoon van – ziet vertrouwen als een openstaande rekening. Als mensen elkaar vertrouwen, verloopt de samenwerking soepeler en zijn de successen groter. Je bouwt vertrouwensdividend op. Slaat vertrouwen om in wantrouwen, dan trek je elkaars goede bedoelingen in twijfel, dan ontstaan er gevoelens van wederzijdse frustraties doordat afspraken niet worden nagekomen en is er achterdocht ver wat de ander in zijn schild voert. Het vertrouwensdividend maakt dan plaats voor vertrouwensschuld.
Hoe zorg je ervoor dat de vertrouwensbaten groter zijn dan de kosten? Dat doe je door het stimuleren en versterken van deze drie processen: verbinding maken, gedeelde betekenis en waarden ontwikkelen en gezamenlijke afspraken garanderen. Zijn deze processen niet of onvoldoende ingevuld, dan is er geen sprake van vertrouwen, maar van wantrouwen.
Drie cruciale processen om vertrouwen te creëren
Verbinding maken
- Vertrouwen geven vanuit het geloof in de positieve intentie van de ander.
- Respect tonen: de waardigheid van de ander respecteren, de ander herkennen en erkennen.
- Aanspreekbaar zijn.
- Open en nieuwsgierig zijn naar wat de ander beweegt.
- Eerlijke en oprechte gesprekken voeren, rechtdoorzee zijn.
- Je kwetsbaar opstellen, actief naar de ander luisteren.
- Fouten herstellen en oprechte verontschuldigingen aanbieden.
- Bereidheid tonen om te leren.
Gedeelde betekenis en waarden ontwikkelen
- Gemeenschappelijke taal spreken.
- Gemeenschappelijke beelden voor ogen hebben.
- Gemeenschappelijke opvattingen delen.
- Vanuit een gemeenschappelijke bedoeling handelen.
- Bij verschillen of conflicten op zoek gaan naar common grounds: gemene delers.
Gezamenlijke afspraken respecteren
- Verwachtingen verduidelijken en expliciet maken.
- Afspraken nakomen.
- Bestaande kaders, regels en rituelen respecteren.
- Resultaten leveren, prestatieafspraken nakomen.
Hoe zit het met vertrouwen in jouw team of organisatie?
Als je het kader met de drie processen nog eens goed bekijkt, waar scoor je dan goed, waar loopt het minder en wat zijn eventuele blinde vlekken? Kun je daar concrete voorbeelden van noemen?
Bron: Veldgids psychologische veiligheid
Door: Hans van der Loo, Joriene Beks
