We gooien meer weg dan we denken: eten, grondstoffen, verpakkingen en eigenlijk ook kansen. In dit artikel laat Daniëlle de Jonge zien dat verspilling zelden komt door onwil, maar door systemen die zijn ingericht op overvloed en vervangen in plaats van behouden. Tijd dus voor een andere manier van kijken én doen.
Van weggooien naar waardebewust handelen
We verspillen ontzettend veel. Voedsel, grondstoffen, materialen, ruimte, water en meer. Achter elke verspilling schuilt het verhaal van waarde die wel is gecreëerd, maar niet is benut. Juist in plantaardige systemen zit veel potentie om slimmer om te gaan met wat er al is. Denk aan reststromen van oogsten, verpakkingen vol lucht, voedsel dat tijdens het transport sneuvelt of onnodig wordt weg-gegooid. Het is geen onwil of onkunde. Wie laat er niet eens etens-resten verpieteren in de koelkast of koopt ‘even snel’ iets nieuws online? Ik wel. De oorzaak zit in systemen die gericht zijn op overvloed en vervanging in plaats van behoud en benutting. Tijd om te switchen van weggooien naar waardebewust handelen.
De impact van verspilling verminderen is groot. Volgens de FAO, de Food and Agriculture Organization, is voedselverspilling wereldwijd verantwoordelijk voor ongeveer 10 procent van de uitstoot van broeikasgassen. Restmaterialen en verpakkingen dragen eveneens bij aan het grondstoffenvraagstuk, dat in 2040 tot vier tot zes keer zoveel vraag zal leiden als we niet fundamenteel veranderen. Gelukkig groeit het bewustzijn en ontstaan er overal oplossingen die verspilling voorkomen, verminderen, of die producten en reststoffen een nieuwe bestemming geven.
Zero Waste als strategie
Hilde Beugelink – oprichter van SUPZero – is expert in strategische zerowasteoplossingen voor bedrijven. Haar werk draait om één centrale vraag: hoe ontsnap je als organisatie aan een systeem waarin verspilling ingebakken zit? Niet met quick fixes of meer re-cycling, vertelt ze. De afvalberg die onze levensstijl oplevert, is simpelweg te groot om weg te recyclen. Wel door producten, verpak-kingen of productiewijzen opnieuw te bedenken of aan te passen. Met behoud van functie, zonder de negatieve milieu-impact.
Volgens Hilde begint dat met anders kijken. Neem bijvoorbeeld vloeibare producten zoals schoonmaakmiddelen, verzorgingsproducten en sommige voedingsmiddelen. Die bestaan grotendeels uit water en worden verpakt in plastic flessen die onnodig vervuilend zijn in productie en transport. Draai het eens om: wat als je alleen de droge stof levert en de eindgebruiker zelf water toevoegt? Bijkomend voordeel: droge producten kunnen soms in karton worden verpakt. Zelf werkte Hilde mee aan vernieuwing van de persoonlijke verzorgingsproducten van Albert Heijn, waarbij vloeibare varianten zoals shampoo en douchegel werden vervangen door tabletten en refills.
Zo’n aanpak vraagt om meer dan technologische innovatie. Het raakt aan iets veel fundamentelers: verandering van de gemakscultuur en vanzelfsprekendheid waarmee we spullen kopen, gebruiken en weggooien. Het vraagt om andere keuzes van bedrijven en om goede communicatie naar klanten, die je meeneemt in je beweegredenen en doelstellingen. Dan krijgt iets nieuws de kans om de norm te worden. Verspilling aanpakken begint bij een frisse blik op het systeem. Wat laat je weg, wat maak je slimmer en waar zeg je bewust nee tegen?
Voedselverspilling verminderen
Voedselverspilling heeft een enorme impact. In Nederland gooien we jaarlijks meer dan 2 miljard kilo voedsel weg. Daarmee verdwijnen niet alleen etenswaren, maar ook alle grondstoffen, water, energie, arbeid en transport die nodig waren om dat voedsel te produceren. De totale verspilling is extra groot bij dierlijke producten. Voor vlees en zuivel zijn grote hoeveelheden veevoer nodig, terwijl een groot deel van die gewassen direct door mensen gegeten kan worden. Klinkt een stuk efficiënter. Daar bovenop vragen dierlijke producten veel waterverbruik en de aantallen dierenlevens die ermee gemoeid zijn, zijn ronduit schrijnend. Plantaardiger eten is daarom een logische stap richting minder verspilling. En ook binnen plantaardige ketens valt er nog veel te winnen.
Zo doen anderen het al
Steeds meer bedrijven pakken voedselverspilling actief aan. Met technologie, creativiteit en lef maken ze van verspilling een kans. Dat ziet er zo uit:
Slimme technologie
Innovatie helpt om verspilling al in een vroeg stadium te voorkomen. Zo ontwikkelde OneThird een optische scanner die met machine-learning de werkelijke houdbaarheid van diverse soorten groente en fruit voorspelt. Orbisk pakt verspilling in de horeca aan met slimme camera’s boven de afvalbak en een AI-dashboard dat toont wat onnodig verdwijnt. Data maken op die manier verspilling beheersbaar.
Niet weggooien
Wat de een afdankt, is voor de ander waardevol. De strijders van No Waste Army redden overschotten van boeren of door de handel afgekeurde groenten en fruit. Ze verwerken het tot houdbare producten zoals soepen, sauzen en snacks. In twee jaar tijd stond de teller al op meer dan 1,5 miljoen geredde kilo’s. Donny Craves geeft afgekeurde groenten – om hun zogenaamd imperfecte uiterlijk – een tweede leven. Ze maken er volledig plantaardige koeken, muffins en ander lekkers van.
Van blad tot wortel
Vojtech Vegh – plantbased chef en pleitbezorger van zero waste in de horeca – laat zien wat er mogelijk is als je verspilling serieus neemt. Hij traint chefs over de hele wereld en inspireert met creatieve praktijkvoorbeelden. Van bloemkool tot mango en radijs: hij bedenkt tientallen manieren om elk onderdeel te benutten en met een breed scala aan bereidingswijzen te serveren. Esther Kern – ge-roemd als groenteactivist – benut letterlijk alles van een plant, van blad tot wortel. Haar creatieve benadering laat zien dat volledig gebruiken duurzaam en bijzonder smaakvol is.
Reststromen herwaarderen
In tal van ketens ontstaan reststromen: schillen, pulp, bladeren, stelen of gebruikt materiaal. Wat vaak als afval wordt gezien, bevat waardevolle stoffen en bouwstenen voor nieuwe producten. Toch eindigen veel plantaardige restmaterialen onnodig bij het groen-afval of in de vergister. Die verdienen dus een tweede leven. Van verspilling naar vernieuwing: als je het ziet, kun je het benutten.
Zo doen anderen het al
Wat eerst restmateriaal leek, blijkt ineens vol potentie te zitten. Deze pioniers maken van bijzaak een bouwsteen. Dat ziet er zo uit:
Van plant tot product
Restmateriaal worden soms gloednieuwe producten. PeelPioneers Verwerkt miljoenen kilo’s citrusschillen uit horeca en retail tot geurstoffen, etherische oliën en schoonmaakmiddelen. Plantics werkt met hennepreststromen: de vezels vormen matten, andere plantaardige resten worden hars. Door deze te combineren, ontstaat een CO2-negatieve stoel die jarenlang meegaat en biologisch afbreekbaar is. Releaf Paper maakt papier en verpakkingsmateriaal van afgevallen bladeren uit parken en steden.
Van restfruit naar leer
Wat normaal op de composthoop eindigt, draagt hier bij aan een circulaire modewereld. Piñatex gebruikt vezels uit ananasbladeren voor plantaardig leer. Fruitleather uit Rotterdam maakt het van overgebleven mango’s. AppleSkin hergebruikt klokhuizen, schillen en pulp van appels. En Treekind verwerkt afgevallen bladeren tot leeralternatief.
Afval als designgrondstof
Uppact recyclet met hun UnWastor-technologie niet-verwerkbaar plastic en textielafval tot nieuwe, recyclebare materialen. Bij Foodvalley in Wageningen is de wand van de koffiecorner bekleed met materiaal dat ooit koffiedik was, inclusief herbruikbare coffee-togo-bekers. Organoid laat zien dat plantaardig restmateriaal ook sfeer kan brengen: hun wandbekleding bestaat uit gras uit de Alpen en dennentakken.
Verpakkingen verminderen
Verpakkingen zijn onzichtbare verspillers. Ze beschermen, presenteren en verkopen, maar brengen een enorme milieu-impact met zich mee. Denk aan de productie, het transport en de afvalberg die achterblijft. In een plantaardig systeem, dat van nature meestal minder milieubelastend is, zijn verpakkingen de volgende stap naar verduurzaming. Het verminderen, hergebruiken of vervangen van verpakkingen door duurzame alternatieven is essentieel. Zo wordt de keten groener en logischer.
Zo doen anderen het al
Elke verpakking is een ontwerpkeuze. Koplopers kiezen voor minder en slimmer. Dat ziet er zo uit:
Opnieuw gebruiken
Pieter Pot verandert boodschappen: met statiegeldpotten die na gebruik worden ingeleverd, gereinigd en opnieuw gevuld. Dille & Kamille experimenteert in een aantal winkels met verpakkingsvrije concepten. ReBloom Care won de Industry Favorite Award bij de VM Packaging Awards 2025 met hun navulbare tandpastafles. Op de website van Zero Waste Nederland staat een overzicht van ver-pakkingsvrije winkels in Nederland.
Slimme concentraten
Waarom liters water vervoeren als dat thuis al uit de kraan komt? De siropen van Roze Bunker – onderdeel van Fruitslagers – zijn geconcentreerd, zodat consumenten het zelf aanlengen. In de schoonmaaksector zie je dit terug bij ZO en Marcel’s Green Soap, met navulverpakkingen voor sprays en allesreinigers.
Groot inslaan
Wie minder verpakkingen wil, kiest voor méér tegelijk. Bulkverpakkingen zijn in opkomst en meteen een stuk voordeliger. Van schoon-maakproducten zoals Bio-D tot cosmeticamerken als Faith in Nature. In de voedingssector is het niet anders: havermout, noten en peulvruchten in grootverpakking. Het resultaat is minder zakjes, minder transport en minder verspilling.
Uit: Planeetaardige zaken, Stampvol tips voor toekomstgerichte organisaties
Daniëlle de Jonge is veelgevraagd spreker en meervoudig bestsellerauteur. Als impactondernemer helpt zij organisaties om duurzaamheid zakelijk onweerstaanbaar te maken. Ze is voorzitter van Stichting DierenDonatie en Advisory Boardlid van V-label. Ze leeft al jaren zo planeetaardig mogelijk, gedreven dor haar liefde voor dieren en natuur.
