Veranderen: Kies een passende aanpak

De Hoe-vraag heeft betrekking op de aanpak van de verandering. De veranderkunde heeft hiervoor een palet aan keuzemogelijkheden, maar geen recept of beste oplossing. In elke verandering is het opnieuw een puzzel om met kennis van het verleden en via het heden een beweging in gang te zetten richting een toekomst waarin de gewenste verandering een feit is.

Veel routes naar verandering

Hoe kies je een passende veranderstrategie? Hoe bepaal je de interventies die daarop aansluiten? Hoe kom je tot een fasering en een tijdspad? En hoe monitor en evalueer je de verandering? Een goede veranderaanpak bepalen is altijd maatwerk. Er zijn vele routes mogelijk om een verandering te realiseren. Redeneren over opties geeft zicht op de afwegingen die er te maken zijn. Daarbij houd je rekening met de veranderopgave, de betrokken personen en je eigen voorkeur. Het doordenken van de mogelijke routes helpt om een bewuste keuze te maken die past in een specifieke context.

Redeneren over de Hoe-vraag begint met vertragen. Veranderaars willen graag snel vooruit, op weg naar het gewenste resultaat. Maar hoe sneller je van start gaat, hoe groter de kans dat je de verkeerde route neemt. Veranderen is al ingewikkeld genoeg. Neem daarom liever aan het begin wat meer tijd, zodat je kunt versnellen als je eenmaal op de goede weg bent. Het kost namelijk meer tijd om opnieuw te moeten beginnen of fouten te moeten herstellen. Reparatietijd is altijd kostbaar. Je wilt geen (belangrijke) spelers kwijtraken of merken dat grote groepen afhaken. Teleurstelling en cynisme (de overtreffende trap daarvan) zijn krachtige tegenbewegingen.

Het doordenken van een aanpak kan helpen om gedoe te voorkomen als gevolg van de manier van veranderen. Vertragen is niet niets doen. Met het bepalen van een passende veranderstrategie of -filosofie ben je al een tijdje zoet. Die grote gedachte over hoe je beweging creëert in deze specifieke verandering vormt een kader voor andere keuzes, bijvoorbeeld over de inzet van interventies en het tijdspad.

Vaak gewoonte of voorkeur

Veelal is de keuze voor een aanpak ingegeven vanuit gewoonte of persoonlijke voorkeur. Het kan nuttig zijn om het weer te doen zoals de vorige keer als dat tot positieve ervaringen leidde. Natuurlijk is het goed om je eigen voorkeur te kennen voor stevige sturing, duidelijke stappen, motiverende opleiding, procesmatig experimenteren of juist geleidelijk groeien. Dat helpt om een aanpak te kiezen die past bij jou als persoon en bij je repertoire. We zien echter nogal eens twee belangrijkere overwegingen over het hoofd.

De eerste is dat wanneer een aanpak past bij het verandervraagstuk en de gewenste toekomst, deze vaak schurend en tegelijk versterkend werkt. We noemen dat ook wel veranderen van A naar B volgens de logica van B. Stel dat de verandering om betere samenwerking tussen organisatieonderdelen vraagt, zodat klanten of burgers meer eenheid ervaren in de dienstverlening. Vaak organiseren we dan om dit vraagstuk heen, bijvoorbeeld door anderen het te laten oplossen, omdat die samenwerking in de huidige situatie nog niet op orde is. Vanuit de toekomst geredeneerd zou je juist met de betrokken afdelingen aan de slag willen. Daardoor komt de gewenste verandering in beeld, maar die zal ook schuren.

De tweede overweging die we nogal eens over het hoofd zien, is dat elke aanpak voor- en nadelen heeft, die ook nog eens gespiegeld zijn aan elkaar. De doelgerichtheid van een planmatige en stapsgewijze aanpak heeft als voordeel duidelijkheid over de route en het resultaat, maar laat weinig ruimte voor de onvoorspelbaarheid van veranderingen. Een procesmatige en experimenterende aanpak biedt flexibiliteit en de mogelijkheid om gaandeweg te ontdekken, maar geeft in de beginfase nog weinig houvast over de richting en opbrengst. Dankzij kennis van de kracht en de keerzijde van de gekozen aanpak kunnen we deze beter hanteren. Nadelen zijn er altijd. Wanneer we die proberen op te lossen met de kracht van een andere aanpak, ontstaat verwarring over de gekozen sturing. Hoewel onbedoeld, zie je vaak dat veranderaars zo hun eigen aanpak verzwakken. Als je kiest voor inbreng van (veel) betrokkenen, dan is tijd nodig en moet je er ook echt wat mee doen. Gaat het je vervolgens te langzaam of zijn er zoveel ideeën dat je er niet goed uitkomt, voorkom dan de verleiding om door te pakken en toch je eigen lijn te gaan volgen.

Bron: Veranderversnellers – Het afkijkboek

Door: Kilian Bennebroek Gravenhorst