In onze taal gebruiken we vaak metaforen. Dat zijn niet allemaal metaforen die iets zeggen over de innerlijke ervaringswereld van degene die ze gebruikt. Soms zijn het gewoon standaardmanieren waarop mensen zich uitdrukken: ‘Hij is een wandelende Wikipedia’ (over iemand die veel weet) of ‘Ik heb honger als een paard’.
Sommige cliënten vinden het lastig om persoonlijke metaforen te verwoorden, zeker als ze nog niet eerder Clean zijn begeleid. In de praktijk blijkt dat het voor mensen gemakkelijker is om vanuit een gevoel tot een metafoor te komen. Het proces ‘van gevoel naar metafoor’ nodigt mensen hiertoe uit.
Uitleg
Wanneer mensen wat langer met Clean Language werken, drukken ze de eigen ervaringen bijna vanzelfsprekend uit in metaforen. Voor mensen voor wie Clean Language nieuw is, kan het even wennen zijn om op die manier uiting te geven aan hun ervaringen. Een gevoelsuitdrukking is vaak een mooie start om iemand van een gevoel naar een metafoor te begeleiden. De manier waarop we uiting geven aan ons gevoel, is in veel gevallen al heel metaforisch: een gebroken hart hebben, iets ligt zwaar op de maag, als een vis in het water zijn, een gat in de lucht springen. Het metaforische karakter van gevoelens biedt ons als facilitator de mogelijkheid
om het proces van gevoel naar metafoor in te zetten.
Stappenplan
Hieronder beschrijven we hoe we dat doen. Veel vragen die we in dit proces gebruiken, zijn behandeld in het tweede deel van het boek Clean Language.
Stap 1.
Je merkt op dat er iets gebeurt bij de ander (op gevoelsniveau of lijfelijk), zoals een verandering in tempo, houding of mimiek,
maar de ander spreekt de verandering niet uit. Je gebruikt dan de vraag:
‘En wat gebeurt er nu?’
Stap 2.
Wanneer de cliënt zijn/een gevoel heeft uitgesproken, vraag je naar de locatie van dat gevoel:
‘En waar is … (ongeveer/precies)?’
‘En is … aan de binnenkant of aan de buitenkant?’
Stap 3.
Vervolgens richt je je op de kenmerken of eigenschappen van dat gevoel. Hiervoor gebruik je de vragen:
‘En wat voor … is die …?’
‘En is er nog iets over …?’
‘En heeft … een vorm of een grootte?’
Stap 4.
Nu vraag je de cliënt het gevoel uit te drukken in een metafoor.
Het is belangrijk dat je eerst de informatie uit stappen 1 t/m 3 erkent en dan de metafoorvraag stelt:
‘En dat (kernwoorden van de informatie uit stappen 1 t/m 3) is net zoiets als …?’
Stap 5.
De metafoor die de cliënt verwoordt, verken je met Clean-vragen.
Casuïstiek
Mildheid
C: Dat vraagt om mildheid. Ik kan dat alleen vanuit het gevoel van mildheid. Hier kan je meteen naar stappen 2 en 3 om kenmerken en locatie van het door de cliënt geuite gevoel te verkennen.
F: En dat vraagt om mildheid, het gevoel van mildheid. En wat voor gevoel van mildheid is dat?
C: Een fijn warm gevoel … dat ruimte geeft en geduldig is.
F: Een mildheid, fijn en warm, dat ruimte geeft en geduldig is. En waar is die mildheid?
C: In mijn borstkas.
F: En die mildheid in je borstkas, fijn en warm, heeft die mildheid een vorm of een grootte?
C: Het is een zachte warme energie, rood-oranje.
Hier komt de cliënt zelf met een metafoor, namelijk ‘energie’ voor het gevoel van mildheid. De facilitator kan nu Clean-vragen stellen over ‘energie’ om de metafoor te verkennen.
F: Een zachte warme energie, rood-oranje.
En is er nog iets over die energie?
C: Ja, die kan zich uitbreiden.
Verdieping
Onze basisemoties zijn: boos, bang, blij, bedroefd. Naast deze ‘etiketten’ kunnen we onze gevoelens op een fysieke of biologische manier beschrijven. Bijvoorbeeld: ik ben blij, mijn hart klopt snel, ik krijg kleur op mijn wangen, mijn ogen worden groter, mijn mondhoeken gaan omhoog en ik wil springen. Of: ik ben verdrietig, ik wil in een hoekje gaan zitten, mijn schouders hangen naar beneden en ik frons. Wanneer we onze gevoelens voor onszelf of anderen willen verwoorden, helpt het om er middels metaforen uitdrukking aan te geven. Deze metaforen geven ons aanvullende informatie over ons gevoelsleven. James Geary (in I is another, 2012) stelt dat metaforen belangrijk zijn in ons denken en dat we metaforen nodig hebben om abstracte zaken te begrijpen of te kunnen uitdrukken. Metaforen helpen ons dus om ‘een brug te slaan’ tussen onze gevoelens en de verwoording hiervan.
Beluister de podcast: Clean Language met Madelon Sinnige en Michael Oskam
Bron: Clean Language
Door: Michael Oskam, Madelon Sinnige
