Een serie van en over De Veranderfilosoof
In mijn boek ‘De Veranderfilosoof’ ben ik op zoek gegaan naar de kern van verandering. De basis voor het boek waren vier vragen. In deze blogreeks deel ik inzichten uit mijn boek, telkens rond één van de vier centrale vragen. In iedere blog deel ik een belangrijk inzicht uit het boek, én houvast om het inzicht in de praktijk toe te passen. Deze derde blog gaat over de vraag ‘nemen we wel voldoende tijd voor verandering?’.
Verandering neemt de tijd
In de huidige tijdsgeest hebben we nogal een verstoorde relatie met ‘tijd’ – zeker waar het gaat over veranderingen. Hoe maak ik tijd voor verandering, is een veelgehoorde verzuchting. En voor je het weet, werpt iemand je de vraag ‘of het nu eigenlijk gaat over tijd of prioriteit?’ voor de voeten. Want ja, allemaal leuk en aardig, maar als ik naar m’n agenda kijk en alle to-do’s heb ik toch helemaal geen tijd voor verandering!
Ondertussen neemt verandering wél de tijd – en soms niet de kant op die we hoopten.
Herken je dit?
- Je ging ooit open een gesprek in, gaf feedback, dacht mee.
- Nu houd je vaker je mond – “want dat is handiger”.
- Je nam ooit initiatief bij nieuwe ontwikkelingen.
- Nu hoor je jezelf bij de koffieautomaat zeggen: “Ach ja, het heeft toch geen zin.”
- Je zat ooit met collega’s in één ruimte, vol ideeën en energie.
- Nu ben je al blij “als we ergens de komende maanden een gaatje kunnen vinden, waarschijnlijk in de avond tussen zes en acht”.
Dit soort uitspraken klinken vaak logisch – in isolatie. Maar we kijken meestal niet verder dan het moment lang is. We missen de langzame, sluipende verandering die zich over tijd voltrekt. Tot we ons ernaar zijn gaan gedragen. “Zo gaat het nu eenmaal hier.” Wat eerst niet normaal was of je niet normaal wilde vinden, is nu plots wel normaal geworden.
Shifting baselines
In de ecologie heet dit shifting baselines: we verlagen telkens een beetje de norm van wat we ‘normaal’ vinden, tot we ineens normaal vinden wat we vijf jaar geleden onacceptabel vonden.
En dan verzuchten we: “Ik wil terug naar hoe het was.”
Maar ja… hoe het was heeft geleid tot hoe het nu is.
In ‘hoe het was’ zat al besloten ‘hoe het zover kon komen’.
Wat nou als je een time-lapse kon maken van een jaar verandering in je organisatie?
Een jaar lang ieder moment in de organisatie op film zetten. Ieder gesprek. Ieder overleg. Ieder succes dat je vierde. Ieder conflict dat je uit de weg ging. Alles zetten we op film. Om vervolgens van die opnames, een timelapse te maken. Je kent ze wel, zo’n video waar een langere periode versneld wordt afgespeeld.
Zou je dan de cruciale kantelmomenten kunnen spotten? De kleine verschuivingen in “hoe het hier nu eenmaal gaat”? Die keer dat je iets níet benoemde, en een jaar later alsnog móest bespreken? Dat ene moment waarop je jezelf de deur uit zag lopen, zachtjes mompelend: “Morgen écht anders.”
We kunnen het – vanwege privacy redenen – natuurlijk nooit real-time doen. Maar het lijkt mij een buitengewoon interessante exercitie als we het eens retrospectief zouden doen.
Wat zou je dan tegenkomen…
Een time-lapse
We gaan het gedachte-experiment in praktijk brengen en een time-lapse maken. Het doel van deze oefening is om samen met je team terug te blikken op het afgelopen jaar, alsof je een versnelde film bekijkt van alles wat er heeft plaatsgevonden binnen de organisatie. Deze ervaring stelt je in staat om cruciale momenten te herkennen, te reflecteren op acties die wel of niet zijn ondernomen, en een dieper inzicht te krijgen in gezamenlijke gedragingen en patronen.
Zorg dat je een manier hebt om een tijdlijn vast te leggen. Dit kan een muur zijn, een brown paper, een serie whiteboards of een digitale omgeving zoals Miro waar je een oneindig groot canvas hebt (en zelfs mogelijkheden om foto en video er aan te voegen).
Stap 1: de time-lapse opbouwen
Nodig zoveel mogelijk mensen uit om na te denken over belangrijke gebeurtenissen van het afgelopen jaar. Denk aan:
- … opgestarte of afgeronde projecten;
- … belangrijke beslissingen die zijn genomen;
- … successen die zijn behaald;
- … maar ook aan uitdagingen en conflicten die zijn ervaren.
Het gaat niet alleen om de grote mijlpalen, maar ook om subtiele momenten van inzicht of situaties waarin bepaalde kwesties niet zijn aangepakt.
Alle momenten plaats je vervolgens op de time-lapse, telkens op het moment dat ze hebben plaatsgevonden. Zo ontstaat er een visueel en collectief verhaal van het jaar (of welk tijdspad je dan ook maar pakt). Gebruik bij voorkeur verschillende kleuren of symbolen om categorieën zoals successen, uitdagingen of vermeden conflicten te onderscheiden.
Je kunt dit in één sessie doen, of de tijdlijn over een langere periode laten groeien (waar je op een centrale fysieke of digitale plek mensen uitnodigt om de time-lapse aan te vullen).
Stap 2: op hoog tempo door de time-lapse gaan
Met de volledige tijdlijn voor zich, loop je (gezamenlijk) langs de gebeurtenissen. In eerste instantie doe je dit in een vloeiend tempo, om zo het effect van een time-lapse te simuleren. De bedoeling is om de stroom van gebeurtenissen te ervaren, zonder direct in detail te treden. Dit helpt om een overzicht te krijgen van hoe het jaar is verlopen en welke momenten elkaar hebben beïnvloed.
Stap 3: op verschillende tempo’s door de time-lapse gaan
Na deze eerste ervaring, ga je op een langer tempo door de time-lapse heen. Stap voor stap. Waar nodig zelfs gebeurtenis voor gebeurtenis. Maar dus langzamer. Met meer aandacht voor detail. De uiteindelijke doelstelling is met elkaar de momenten aan te wijzen je als cruciaal kunt beschouwen in de verandering (of de ‘shiftende baselines’).
Vragen die hier bij helpen zijn (bijvoorbeeld) de volgende:
- Wat typeert dit moment?
- Welke gedragingen of overtuigingen kwamen naar boven?
- Wat werd vermeden? Wat werd zichtbaar?
- Welke kleine keuzes hadden grote impact?
- Waar veranderde de ‘norm’ zonder dat we het doorhadden?
- Wat was mijn/jouw/ons aandeel daarin?
Door deze gezamenlijke reflectie worden patronen en terugkerende thema’s zichtbaar. Het team kan zien hoe bepaalde gedragingen en beslissingen hebben bijgedragen, aan zowel positieve als negatieve uitkomsten.
Bespreek met elkaar de vervolgstappen die je leer uit deze analyse. Wat komt onontkoombaar naar voren uit deze time-lapse? Hoe heeft dit je kijk op de verandering én je eigen rol daarin veranderd? Wat staat jou/jullie nu te doen?
Meer dan een momentopname
Een time-lapse laat in één oogopslag zien wat anders onzichtbaar bleef. Het is maar een momentopname – maar wel één waarin je het grotere verhaal kunt herkennen. Wat dat betreft gaat het vooral over balanceren. Over de kunst om de realiteit niet mooier te maken dan ie is – en tegelijkertijd niet slechter als dat ie is. Over enige lenigheid in het wisselen tussen de korte en lange termijn blik. Soms gaat en moet het snel. En soms duurt het even. Want echte verandering speelt zich af op meerdere tempolagen (lees daarover meer in De Veranderfilosoof – op zoek naar de kern van verandering). Ieder moment in het hier en nu is weer een kans om de baseline te ‘shiften’, te kantelen. Richting wat wél klopt. Richting wat je écht willen. Richting de kern van de verandering.
Beluister onze podcast met Daniël Wolfs
Door: Daniël Wolfs
