Emotionele integriteit is het laatste deel van de trilogie van filosoof Rob van Es. In Veranderdiagnose leerde hij ons bij veranderprocessen rekening te houden met de onderstroom in de organisatie. Professionele ethiek was een pleidooi om in de bovenstroom van organisaties zorgvuldige morele besluiten te nemen.
In zijn nieuwe boek Emotionele integriteit brengt Van Es onder- en bovenstroom bij elkaar. Dat kan omdat we integriteit de afgelopen decennia hebben gerationaliseerd. We zijn ons namelijk gaan verbergen achter gedragscodes en dat vreselijke begrip compliance. Het staat in de code, dus rationeel mag het dan. Maar bij morele beslissingen gaat het vaak over emoties, en die zijn irrationeel.
Het onderzoeken van morele emoties bij professionals stuit al snel op bezwaren op het gebied van vertrouwen en privacy. Daarom gebruikt Van Es door zijn hele boek 22 filmportretten met een moreel dilemma en wat professionals daarmee doen. Emoties zijn constructies die ontstaan uit de zorg voor jezelf en je naasten. We onderscheiden meestal vijf hoofdemoties: vreugde, verdriet, woede, angst en liefde. Morele emoties gaan over de verhouding waarin je staat tot jezelf en tot anderen. Je kunt ze beschrijven in de vorm van morele perspectieven: beginselen, gevolgen, deugden en proces.
Heb je aan je eigen principes en die van anderen voldaan? Heb je gedacht aan de gevolgen voor jezelf en de ander? Heb je er iets van geleerd en heb je goed voor de ander gezorgd?
Het eerste deel van het boek geeft antwoord op de vraag wat morele emoties zijn met behulp van inzichten uit de filosofie en de psychologie. Met begrippen als ethiek en emotionele integriteit; professionele ethiek; emoties, gevoelens, en verlangens; en morele noties en emoties ontwikkelt de auteur een analysekader voor de morele emoties van professionals. In deel twee beschrijft Van Es met behulp van dit kader welke morele emoties in acht speelfilms over professionals worden uitgebeeld. In deel drie combineert hij zijn analyses met inzichten uit de filmportretten. Dit leidt tot een overzicht van 52 morele emoties verdeeld over zes emotiefamilies. Deze woorden vervolgens beschreven en verbeeld en aan het eind samengebracht in een lexicon.
Emotionele integriteit is net als zijn voorgangers een prachtig vormgegeven boek. De auteur leidt ons door de verschillende emoties die mensen in hun professie kunnen hebben en laat zien hoe je daarmee om kunt gaan. Emoties tonen vinden veel leidinggevenden nog steeds een teken van zwakte. Als ze echter niet met hun eigen emoties kunnen omgaan, dan lukt hen dat ook niet met die van hun medewerkers. Het zijn juist emoties die veranderingen verder brengen in organisaties. Emoties verbinden mensen. Als mensen alleen rationeel zijn, worden ze uiteindelijk doof voor wat er gezegd wordt.
Emotionele integriteit biedt tot slot geen eenvoudige kost, maar is wel uitermate boeiend.
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Bron: Managementboek
