Heb jij procesbegeleider op je LinkedIn-profiel of op je website staan? Of noem je jezelf teamcoach, teamadviseur, (team)trainer of consultant? Of heb je het er niet op staan, maar zou je dat wel willen? Maar wat ben je dan? Wat is, of doet een procesbegeleider juist wel, of juist niet? Wat is procesbegeleiden?
Het antwoord op deze vragen is niet zo een-twee-drie te geven. Want er bestaan verschillende beelden over het doen en laten van de procesbegeleider. Je hebt er vast ook je eigen beeld van. En nu, nu ben je begonnen in een handboek over procesbegeleiden (waar dit artikel uit komt – red). Voordat we in dit boek aan de hand van casuïstiek ingaan op de vaardigheden van een procesbegeleider, definiëren wij hoe we aankijken tegen het fenomeen procesbegeleiden.
Procesbegeleiden: de definitie
Procesbegeleiden is de vaardigheid van een begeleider om in teams te werken met dat wat zich in het hier-en-nu voordoet in de dynamiek van het team. Met als doel de ontwikkeldoelen van dat team te realiseren. Laten we de verschillende onderdelen van deze definitie eens wat verder onderzoeken.
Een vaardigheid en activiteit
Procesbegeleiden is een vaardigheid. We zien het als een vaardigheid, een activiteit. Als gereedschap dat te ontwikkelen is. Dat betekent dat de activiteit procesbegeleiden in principe door professionals met een verschillende rol gedaan kan worden. Denk bijvoorbeeld aan een teamlid, leidinggevende, HRM’er of externe begeleider.
Toch is er een groot verschil of je als onderdeel van het team (teamlid of leidinggevende), of als externe (coach, teamcoach, HR-adviseur) het proces van een team gaat begeleiden. Het voornaamste is dat iemand die onderdeel van het team is, ook vast onderdeel van de teamdynamiek in de praktijk is. En daarmee heeft diegene een dubbele rol: begeleider en onderdeel van de dynamiek, het systeem.
Procesbegeleiden in teams
Procesbegeleiden vindt plaats in teams. Dat is wezenlijk anders dan ‘in groepen’. Groepen zijn verzamelingen individuen die tijdelijk bij elkaar zijn. Een gelegenheidsteam dus. Een team daarentegen is een groep individuen die bij elkaar zijn omdat ze gezamenlijk in de praktijk iets nastreven en van elkaar afhankelijk zijn om die doelstelling te realiseren. Bijvoorbeeld goede zorg verlenen, onderwijs verzorgen, een organisatie leiden, producten of diensten ontwikkelen of verkopen.
Dit onderscheid tussen groep en team is van belang omdat er juist bij teams een duidelijke relatie is tussen de dynamiek in het hier-en-nu (tijdens de begeleiding), en de dynamiek in de praktijk. En daar maak je als procesbegeleider nou precies gebruik van. De procesbegeleider werkt in het hier-en-nu. Elk team heeft zijn eigen dynamiek, zijn eigen patronen. Die zijn deels afhankelijk van de organisatiecultuur, de samenstelling, en zeker ook van de mate van volwassenheid van het team. Elke cultuur, samenstelling en mate van volwassenheid brengt een eigen dynamiek met zich mee. Soms is die dynamiek helpend om goed samen te werken en om doelen te halen, en soms ook niet. Een procesbegeleider kijkt naar die dynamiek, en kiest ervoor om daar al dan niet in te interveniëren met als doel dat het team erover in gesprek gaat.
Doel: ontwikkeldoelen halen
Procesbegeleiden heeft als doel om ontwikkeldoelen te halen. Procesbegeleiden heeft focus! In een teambegeleiding is weinig erger dan dat alles bespreekbaar kan en moet worden. Dat wordt pas ongemakkelijk in een team. Bij procesbegeleiden is het de kunst om zulke interventies te doen, dat ze helpen om gestelde ontwikkeldoelen te behalen. Dat kunnen doelen zijn zoals: hoe krijgen we meer een aanspreekcultuur, hoe zorgen we dat we flexibeler kunnen inspelen op de vraag van onze klanten, wat zijn onze doelen voor komend jaar? Hoe je die ontwikkeldoelen bepaalt, wanneer je die bepaalt, wie die bepaalt, en of die vaststaand, hybride of flexibel zijn, lees je in hoofdstuk 2.
Bovenstaande roept nu de vraag op: is een teamcoach dan ook een procesbegeleider? Of anders: als je procesbegeleidt, ben je dan aan het teamcoachen? Jazeker! Elke teamcoach die aan inhoudelijke ontwikkeldoelen met een team werkt, werkt in de dynamiek van het team. En juist in die dynamiek doen zich situaties voor die van invloed zijn op het wel of niet halen van de ontwikkeldoelen. En dan moet je er als teamcoach wat mee. Of anders gezegd: in het hier-en-nu doet zich een dynamiek voor, die zich ook in de praktijk voordoet. En dat moet je met het team bespreekbaar maken. Je zet als teamcoach dan je vaardigheden als procesbegeleider in.
- Jaco van der Schoor is ook spreker op het Jaarcongres Teamcoaching. Schrijf je nu in >>>
