De start van een loopbaan is bepalend voor de rest van een carrière. Maar hoe ervaren jonge professionals die beginfase? Voelen ze zich gesteund en kunnen ze groeien? Of raken ze al snel overbelast door de hoge verwachtingen van de werkvloer? In hun boek Samen Sterker Starten onderzoeken Isolde Kolkhuis Tanke en Nore van Roekel de mentale druk waarmee jonge collega’s kampen en hoe organisaties kunnen bijdragen aan een gezonder werk- en leerklimaat. Aan de hand van interviews en wetenschappelijke inzichten laten ze zien wat nodig is om jong talent niet alleen te laten overleven, maar echt te laten floreren.
De eerste werkjaren: een stevige start of een race naar uitval?
Na afloop van een mooi en diepgaand interview met een jongere professional mailde zij ons de foto van een Loesje-scheurkalenderblaadje:
Herinneringen die je later wilt hebben
Moet je nu maken
(de oma van)
Loesje
Tijdens het interview had ze al verteld waarom ze vaak terugdenkt aan dit citaat: “Toen ik nog op de middelbare school zat, kreeg ik zo’n Loesje-scheurkalender. Dat ene blaadje had ik op mijn prikbord geprikt. Ik weet dat ik het toen zo’n mooie uitspraak vond, en nu eigenlijk nog steeds … Wat uiteindelijk het verschil maakt in je leven, zijn de herinneringen die je met elkaar creëert – herinneringen die echt betekenisvol zijn voor jezelf en voor anderen. Die gedachte gold niet alleen toen ik een tiener was, die geldt nu ook. En werkherinneringen maken daar net zo goed deel van uit, al is er natuurlijk meer in het leven dan dat.”
Dit gespreksfragment zette ons aan het denken. Welke herinneringen maken jongere collega’s nu, tijdens de start van hun loopbaan? Hoe zullen zij daar over een aantal jaar op terugkijken? Als hun werkvermogen meer en meer nodig blijft om de – veeleisende – maatschappij draaiende te houden? Beschouwen ze die beginfase dan als een sterke start, die ertoe bijdroeg dat ze zich zowel persoonlijk als professioneel konden blijven door ontwikkelen?
Heeft die start ervoor gezorgd dat ze mentaal gezond konden blijven en nog steeds sterk staan in het turbulente werkende leven? Of blikken ze vooral terug op een stressvolle periode van aanhoudende mentale overbelasting, waardoor ze op het randje van afbranden en uitvallen hebben gestaan (of daar zelfs overheen gingen)? Ongetwijfeld zullen ze de nodige tegenslagen hebben ervaren die erbij horen als je begint te werken. Maar zijn ze die tegenslagen uiteindelijk sterker te boven gekomen, met de support van anderen in hun werkomgeving? Of herinneren ze zich vooral een ‘zorg zelf maar dat je overeind blijft’-houding van collega’s?
Met elkaar werken aan een gezond presteer- en leerklimaat op het werk
Jongere collega’s die nu starten op de arbeidsmarkt hebben nog een lange loopbaan voor zich. Iedereen is erbij gebaat dat ze mentaal gezond blijven werken én leren. De zaadjes daarvoor worden al geplant vanaf de start, zo zul je lezen in ons boek. Het schrikbarende percentage jongere werkenden dat juist in de eerste jaren van hun loopbaan serieuze klachten van mentale overbelasting en burn-out oploopt, is in onze ogen dan ook uiterst zorgelijk. Daar hebben we met elkaar echt iets te doen! De vraag is dan: hoe bouwen we met elkaar aan een gezond presteer- en leerklimaat op het werk? Zodat jongere collega’s tot bloei kunnen komen in plaats van gestaag af te branden en/of vroegtijdig uit te vallen?
Samen Sterker Starten
Gezien het bovenstaande voelden wij steeds meer de noodzaak een boek te schrijven rondom dit vraagstuk. Het feit dat we ruim dertig jaar in leeftijd verschillen maakte onze samenwerking al een experiment op zich: hoe werkt dat, als je als jongere en ervaren collega zo nauw met elkaar samenwerkt aan een gezamenlijk project? Onlangs hebben we daar met elkaar op teruggekeken. We geven je een inkijkje in onze dialoog.
Nore: Wat was voor jou de bedoeling en betekenis van het schrijven van dit boek?
Isolde: Het viel me al een paar jaar op dat talentvolle en gedreven jongeren ‘ineens’ uitvallen voor korte of langere tijd, als gevolg van mentale overbelasting of zelfs burn-out. Op enig moment kwam dit punt van zorg ook steeds meer in de maatschappelijke belangstelling en las ik er alarmerende cijfers over op basis van onderzoek onder jongere werkenden.
Wat me stoorde in die berichtgeving, en wat ik ook vaak zag in organisaties, was dat jongeren weggezet werden als zwak (snowflakes), niet weerbaar, verwend; dat het vooral met henzelf te maken heeft dat hun dit overkomt. Dat raakte me. Ik denk dat het vooral als heel onrechtvaardig voelde. De jongeren die ik ken – ook de vele studenten die ik de afgelopen jaren begeleid heb en die hun entree maakten op de arbeidsmarkt – passen helemaal niet in dit negatieve stereotype plaatje. Terwijl ik meerdere van hen wel in de problemen zag komen op enig moment in hun eerste loopbaanjaren.
Hier is meer aan de hand, dacht ik. Hoe mentaal (on)gezond zijn die werkcontexten waar jongere collega’s in terechtkomen? Hoe ziet een gezonde voedingsbodem voor de start van een loopbaan eruit, voor een twintiger die nog vele decennia te werken heeft? Ik vond het niet alleen interessant, maar ook hoogst noodzakelijk om me daar verder in te verdiepen en er eens een ander licht op te werpen.
Isolde: En wat maakte het project voor jou zo betekenisvol?
Nore: Ook ik zie heel veel jongeren om me heen worstelen met stress, mentale overbelasting en zelfs uitval door burn-out. Het wordt steeds duidelijker dat dit probleem enorme proporties aanneemt en we kunnen er niet meer omheen. Ik hoop dat we zowel jongere als ervaren collega’s kunnen laten zien wat stress precies inhoudt, wanneer het negatief uitwerkt en vooral welke impact dat op langere termijn heeft. Daarbij is het heel waardevol om meer inzicht te krijgen in hoe bepaalde dynamieken in de werkcontext ofwel bijdragen aan stress en overbelasting, ofwel aan presteren, floreren en leren.
Voor mij was het vooral ook heel betekenisvol om daartoe veel diepgaande interviews te houden met jongeren. Wat me opviel, is dat in veel van die gesprekken de bewustwording naar voren kwam dat het jezelf te ver pushen of je aanpassen, ten koste van wie je echt bent, alleen op korte termijn iets lijkt op te leveren. En dat succesvol én gelukkig werken en leven juist meer balans en verbinding met zowel jezelf als met anderen vraagt.
Nore: Wat vond jij vooral bijzonder aan onze werkwijze bij het schrijven van Samen Sterker Starten?
Isolde: Ik realiseerde me al gauw: een boek schrijven over jongere collega’s terwijl je zelf wat ouder bent, dat lijkt me niet wenselijk! Dan wordt het te veel een verhaal over in plaats van met jongeren. Het leek me juist zo belangrijk om de stem van jongere collega’s zelf goed te laten doorklinken. Dat begon natuurlijk met het vinden van een jonger iemand die net zo gedreven is als ik om dit thema op de kaart te zetten.
Bovendien mag ik dan wel goed thuis zijn in de wereld van organisaties, werken en leren, maar op het gebied van psychologische thema’s – zoals de gevolgen van chronische stress en burn-out – heb ik toch zo mijn beperkingen. En dat is bij uitstek jouw expertise; jij bent goed thuis op het gebied van psychologisch welzijn en richt je meer op het individu en het persoonlijke leven. Met als resultaat dat lezers nu uit verscheidene wetenschappelijke disciplines verdiepende inzichten aangereikt krijgen, waaronder de psychologie, leren & ontwikkelen, sociologie, organisatiekunde en neurowetenschappen.
Dé succesfactor van onze werkwijze is echter dat we ruim twintig jongeren diepgaand geïnterviewd hebben, afkomstig uit sectoren als onderwijs, techniek, ICT, zorg, consultancy, advocatuur en commercie. Dat leverde hele mooie en openhartige verhalen op, juist doordat jij als interviewer van een vergelijkbare leeftijd en levensfase bent als zij.
Isolde: En wat vind jij het meest waardevolle van onze werkwijze?
Nore: Ook voor mij lag de grootste kracht van onze samenwerking in het feit dat we zowel uit andere vakgebieden als uit verschillende levensfasen komen. Desondanks vonden we veel gemeenschappelijke grond en hebben we bewust de samenwerking gezocht om elkaar hierin aan te vullen.
Ook heel mooi aan de werkwijze die voor ons leidend was (en waar we elkaar op bleven attenderen), is dat we steeds op zoek zijn gegaan naar spanningsvelden en paradoxen: hoe zien die eruit en hoe kun je ze meer in balans brengen? Balans en verbinding: dat is wat mij betreft de kernboodschap die meer gehoord mag worden. Krachtig hierin is het model vanwaaruit we gewerkt hebben en dat we presenteren in hoofdstuk 3 van Samen Sterker Starten. Dat geeft duidelijk aan hoe en waar er sprake is van een kantelpunt tussen het tot bloei komen en het afbranden of uitvallen van jongere collega’s.
Wat speelt er allemaal mee bij hoe iets de ene of de andere kant op beweegt, schijnbaar vanuit hetzelfde vertrekpunt? Bovendien laat het model goed zien dat burn-out en overspanning niet van de ene op de andere dag toeslaan. Dat is hoopgevend, want het betekent dat er onderweg nog veel gedaan kan worden. Een sterke identiteit, grenzen aangeven, je hart volgen, leven naar je waarden en normen en luisteren naar je lichamelijke en emotionele signalen, spelen een cruciale rol in vitaliteit en floreren. Hoewel het een individuele aangelegenheid lijkt te zijn, laten we in het boek zien hoe juist ook dynamieken in de (werk)context daar veel invloed op hebben.
Voor wie is dit boek bedoeld?
Met dit boek richten we ons vooral op professionals die interventies in hun organisatie kunnen initiëren en ondersteunen om een gezond presteer- en leerklimaat voor jongere medewerkers mee te bewerkstelligen. Te denken valt aan hr-managers, hr-adviseurs, L&D-professionals en -adviseurs, coaches en leidinggevenden. En uiteraard is het boek bedoeld voor iedereen die deel uitmaakt van een team waarin zowel jongere als ervaren collega’s werken. Wanneer we spreken over (jongere of ervaren) collega’s hebben we het niet per se over collega’s van onszelf, maar over iedere werkende die een collega van iemand anders is. De collega’s die al langer werken duiden we aan met het woord ‘ervaren’ (in plaats van oudere), om te benadrukken dat het vooral gaat om het verschil in werkervaringsjaren ten opzichte van jongeren.
Door: Isolde Kolkhuis Tanke en Nore van Roekel
Uit: Samen Sterker Starten – Bouwen aan een gezond presteer- en leerklimaat voor jongere collega’s
