Emotioneel onvolwassen gedrag herken je als mensen snel gefrustreerd raken en anderen de schuld geven als iets niet volgens plan verloopt. Ze tonen weinig interesse in jouw perspectief, luisteren nauwelijks en nemen zelden verantwoordelijkheid voor hun eigen fouten. Dit gedrag zie je ook op het werk bij leiders die kritiek geven maar zelf geen feedback willen ontvangen, of bij collega’s die conflicten vermijden door problemen simpelweg te negeren. Sommigen willen vaak opvallen in vergaderingen zonder zich echt open te stellen voor samenwerking. Daardoor ontstaat er een werksfeer waarin echte verbinding en wederzijdse steun lastig wordt.
Wederkerige emotionele intimiteit
Liever wil je werken met emotioneel volwassen mensen. Deze collega’s zijn in staat tot wederkerige emotionele intimiteit. Ze delen oprecht, respecteren elkaars autonomie, leren van fouten, en zoeken objectieve feedback. In plaats van alleen te focussen op de uitkomst, uiten dit soort leiders dankbaarheid en waarderen intenties . Deze personen gaan integer met anderen om en tonen empathie, waardoor een gevoel van veiligheid en wederzijds vertrouwen ontstaat.
Maar in de dagelijkse praktijk hebben we het niet voor het kiezen op het werk. Het is dus handig om te weten hoe je met emotioneel onvolwassen leiders of collega’s omgaat.
Ook kan confronterend zijn om te lezen over emotioneel onvolwassen ouders als je er zelf mee bent opgegroeid, of als (een van) je ouders nog leven en emotioneel onvolwassen gedrag laten zien. Maar er is hoop: je kunt er anders mee omgaan. Tien tips voor persoonlijke groei en transformatie.
Hoe herken je emotionele onvolwassenheid?
Ten eerste is het goed om te weten dat emotionele onvolwassenheid geen psychische aandoening is volgens psycholoog Lindsay Gibson (Boom, 2024). En je merkt het ook niet altijd. Emotioneel onvolwassen gedrag wordt vaak pas zichtbaar onder stress of bij nauwe samenwerking.
Emotioneel onvolwassen mensen benaderen de wereld vaak vanuit een egocentrisch standpunt, net als jonge kinderen die vooral hun eigen perspectief zien. Ze zijn vooral gefocust op zichzelf, soms uit aangeleerde overlevingsstrategieën. Ze tonen weinig empathie, zoeken conflict of prikkelbaarheid op om emotionele intimiteit te vermijden, en geven anderen de schuld van hun ongenoegen. Hun gedrag kan defensief, vermijdend of strijdlustig overkomen, en hun reacties op situaties zijn vaak impulsief en gefocust op hun eigen behoeften. Ze zijn niet in staat om consistent liefde of verbinding te ervaren, en wat ze zeggen strookt niet altijd met wat ze doen.
Opgroeien bij emotioneel onvolwassen ouder
Een kind dat opgroeit bij emotioneel onvolwassen ouders, groeit op met ontwikkelingstrauma (Bommerez, 2024). Daardoor ontwikkelt het kind een overlevingsstrategie om zichzelf aan te passen om liefde of goedkeuring te krijgen. Bijvoorbeeld door te pleasen: het kind leert om het anderen naar de zin te maken en zichzelf weg te cijferen. Of door de schuld op zich te nemen: uit angst voor uitbarstingen voelt het kind zich schuldig en bagatelliseert het zijn eigen behoeften. Of door extra alert te zijn, want het kind is gewend dat de ouders onvoorspelbaar gedrag laten zien. Zelfs kleine conflicten voelen als risico’s op emotionele uitbarstingen.
Emotioneel onvolwassen gedrag bij ouders zijn er in twee soorten: de dominante ouder en de passieve ouder. Dominant gedrag herken je aan een ouder die impulsief is zonder rekening te houden met de grenzen of gevoelens van anderen. Dominant gedrag vraagt veel aandacht, waardoor het kind zich vaak pas later realiseert dat het zich in de steek gelaten voelde door de passieve ouder. De passieve ouder houdt zich afzijdig, wakkert schuldgevoel, twijfel of angst aan. Deze ouder uit wel kritiek maar doet dit niet rechtstreeks, maar indirect.
Wanneer je je emotioneel onvolwassen ouders als volwassene nog steeds als bron van vervulling ziet, houd je je emotioneel vast aan een onvervulbare hoop. Dit kan leiden tot aanhoudende boosheid, een mix van liefde, woede en verraad die diep verstrengeld is met je vroegere behoefte aan veiligheid. Het loslaten van deze woede en het rouwen om gemiste veiligheid is essentieel om de verwonding te helen die is ontstaan en emotioneel volwassen gedrag te leren.
Een kind van emotioneel onvolwassen ouders heeft een grote kans om zelf, als volwassene, ook emotioneel onvolwassen gedrag te vertonen. Daarom is het belangrijk om mensen die emotioneel onvolwassen zijn – vooral als het om jezelf gaat – met compassie te bekijken.
Vier types emotioneel onvolwassen mensen
Gibson onderscheidt vier types emotioneel onvolwassen mensen. Wellicht herken je er een of meerdere tegelijkertijd:
- Het Emotionele Type: Dit type ontlaadt zijn emoties op anderen zonder verantwoordelijkheid te nemen voor de impact. Hun stress of boosheid wordt vaak zonder remmen afgereageerd op collega’s, kinderen of partners.
- Het Gedreven Type: Perfectionistisch en taakgericht, deze mensen vermijden emotionele intimiteit door zich volledig op oplossingen te storten. Ze bieden weinig veiligheid voor emotionele gesprekken.
- Het Afwijzende Type: Afstandelijk en kil, dit type draagt vaak een zware lading van wrok en negativiteit. Dit gedrag kan anderen ontmoedigen en geeft een gevoel van afwijzing.
- Het Passieve Type: Conflictvermijdend en onderdanig, dit type vergoelijkt vaak het gedrag van dominantere figuren en komt daardoor niet op voor zichzelf of anderen.
Hoe ga je om met emotioneel onvolwassenen? 10 tips
Als je eigen ouders emotioneel onvolwassen gedrag laten zien, is het vaak pijnlijk en is er eerst zelf heling nodig. Herkennen van dit gedrag bij je eigen ouders, helpt om hen te vergeven: ze gaven je niet wat je nodig had als kind, want ze hebben het niet gekund.
Maar ook als het gedrag herkent bij je eigen leidinggevende is of collega teamleden, zorg eerst goed voor jezelf. Misschien herken je emotioneel onvolwassen gedrag bij jezelf. In dat geval is het aan te raden om een transformatiecoaching te doen, zodat je eerst je eigen verwondingen kan helen en kan werken aan emotioneel volwassen gedrag.
Misschien heb je al heel veel geprobeerd om de ander te veranderen en blijft positief resultaat uit. In dat geval heb je hier 10 tips:
- Bereid je voor met realistische verwachtingen: verwacht geen dieper emotioneel begrip of langdurige verbinding van emotioneel onvolwassen mensen, hoe vaak je ook probeert. Laat het idee los dat zij zullen veranderen.
- Begrens jezelf: probeer niet voortdurend tegemoet te komen aan hun emotionele behoeften, vooral niet als dat ten koste gaat van je eigen stabiliteit. Relaties met deze mensen kunnen uitputtend zijn en je vastzetten in een cyclus van onoplosbare conflicten.
- Leg een basis voor interactie: vraag hen om op een minimaal niveau te luisteren, bijvoorbeeld tien minuten. Dit kan een basis leggen voor functionele communicatie en voorkomen dat de interactie helemaal vastloopt.
- Stop met pleasen en wees je eigen gids: pas jezelf niet steeds aan om de ander gerust te stellen of hun eigenwaarde op te krikken. Focus in plaats daarvan op je eigen innerlijke stem en wat jij belangrijk vindt, zonder je te laten leiden door wat anderen steeds van je willen.
- Focus op jezelf en versterk je eigen houding: vraag jezelf af of de dynamiek je gekwetst, boos of ontmoedigd maakt. Werk aan een houding waarmee je zelf sterker wordt, ongeacht of de ander verandert.
- Maak duidelijk wat erkenning kan doen: leg uit dat een eenvoudige erkenning van hun kant kan bijdragen aan het verbeteren van de relatie en een gevoel van voldoening kan geven.
- Wees realistisch over perfectie: laat het idee los dat je nooit genoeg doet of dat het altijd beter moet. Dit kan een belangrijk verschil maken in hoe je jezelf en de situatie ziet.
- Blijf objectief en durf om hulp te vragen: onthoud dat hun gedrag niet over jou persoonlijk gaat en dat jij niet de oorzaak bent van hun negatieve emoties. Geef anderen de gelegenheid om je te ondersteunen door om hulp te vragen. Dit kan verrassend positieve effecten hebben op jouw welzijn.
- Sta in je eigen kracht en communiceer duidelijk: zie jezelf als een gelijkwaardige deelnemer in de interactie. Schrijf op wat je wilt zeggen en spreek het hardop uit om stevig in je schoenen te staan.
- Waardeer je eigen pogingen: blijf je eigen oprechte pogingen tot contact waarderen, ook als de ander daar weinig op reageert. Dit versterkt je zelfvertrouwen en helpt je om niet vast te lopen in de relatie.
Aan de slag
Omgaan met emotioneel onvolwassen mensen vraagt om een realistische kijk op hun beperkingen en een heroriëntatie op jezelf. Je kunt niet altijd rekenen op de emotionele vervulling of steun die je misschien hoopt te ontvangen van deze mensen. Wat je wel kunt doen, is stappen zetten naar emotionele volwassenheid, jezelf beschermen en kiezen voor relaties die jouw welzijn bevorderen. Het is een proces van loslaten, grenzen stellen en kiezen voor zelfzorg en relaties die echt voedend zijn.
Door: Veronique Kilian
Theatershow
De theatershow ‘De vechtkunst van liefhebben en samenwerken’ is een avond vol inspiratie, humor en diepgang waarin auteur, teamcoach en theatermaker Veronique Kilian je meeneemt op een reis door de verborgen lessen die we in de eerste jaren van ons leven leren. Ontdek hoe deze lessen je karakterstructuren vormen, en vooral: hoe je oude patronen kunt doorbreken om liefhebben en samenwerken een nieuwe invulling te geven. Kaarten zijn al te bestellen op www.veroniquekilian.nl/theatershow
Veronique Kilian is auteur, (team)coach en theatermaker. Eerder schreef zij 3 boeken over teamcoaching, werkgeluk en leiderschap. Ook interviewt zij leiders en professionals in haar Chief Happiness Officer Podcast. Meer over haar is te vinden op veroniquekilian.nl en trainjegelukscompetenties.nl
