Wat mensen zeggen is vaak minder belangrijk dan wat ze laten zíen. In dit artikel leer je hoe je non-verbale signalen herkent, leest én inzet – van gezichtsuitdrukkingen tot microbewegingen. Met de driedagenchallenge ontdek je hoeveel je al kunt zien… als je weet waar je op moet letten.
Kijken is het nieuwe luisteren
In ditartikel introduceer ik je in de wereld van non-verbale communicatie. Allereerst door je aan het werk te zetten met de driedagenchallenge. Geen zorgen, het is waarschijnlijk de kortste voorbereidingsoefening die je ooit hebt gedaan. Daarna duiken we in de theorie, staan we stil bij de definitie van non-verbale communicatie en bij de uitgangspunten die je in acht moet nemen als je non-verbale communicatie wilt lezen.
Ons gezicht spreekt boekdelen. Wie kent deze uitdrukking niet? Hiermee refereren we aan de emoties die we op ons gezicht laten zien. Maar er bestaat niet altijd een directe link tussen onze non-verbale signalen en onze emoties. Hoe dat zit, leg ik je uit. Ook ga ik dieper in op de patronen die we in ons gezicht laten zien. Je maakt kennis met drie hoofdtypen gezichtsuitdrukkingen, leert hoe die verband houden met onze communicatievoorkeuren en je leert het verschil tussen macro- en micro-expressies. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor het culturele aspect van non-verbale communicatie. Dit en de invloed van gender en leeftijd laat ik aan het eind van dit hoofdstuk kort de revue passeren. Tot slot kijken we naar een aantal toekomsttrends.
De driedagenchallenge
Bij de start van dit boek daag ik je meteen uit mijn driedagenchallenge te doen. Ik weet namelijk bijna zeker dat er nog een heleboel non-verbale signalen zijn die je in je gesprekken op kantoor helemaal niet ziet. Om daar verandering in te brengen, vraag ik je het volgende te doen. Kijk gedurende drie dagen naar een stukje van een talkshow of een serieus nieuwsprogramma. Met het geluid uit. Een minuut per dag is al voldoende. Beantwoord na die minuut de volgende vragen:
- Welke non-verbale signalen zie jij? Kijk vooral op de momenten dat er stevig wordt gediscussieerd. Maak een top 3 van de getoonde signalen.
- Ken je de betekenis van deze non-verbale signalen? Zo ja, schrijf die op.
- Viel het gebruik van non-verbale communicatie je nu meer op dan met het geluid aan? Zo ja, wat was het verschil?
- Zit er vooruitgang in jouw observatie tussen de eerste en laatste dag? Zo ja, hoe ziet die vooruitgang eruit?
- Hoe vind je het om deze oefening te doen?
Er zit een goede lezer van non-verbale communicatie in ons allen. Het belangrijkste is die lezer aan het werk te zetten.
Jouw eerste observaties zijn nu een feit. De signalen die je heb opgepikt, kom je vast en zeker tegen in mijn boek Zo werkt non-verbale communicatie. Schrijf ze ook op in jouw persoonlijke actieplan dat je achter in dit boek aantreft. Als je dit bijhoudt, zie je je ontwikkeling in het leren observeren van signalen. Het persoonlijke actieplan is overigens ook bedoeld om je eigen signalen te leren kennen.
Na de eerste drie dagen
Leren observeren is een hele kunst. Ga dan ook vooral langer door met de challenge. Kijk elke dag een moment naar de talkshows of nieuwsprogramma’s op tv. Stel jezelf hierbij steeds opnieuw dezelfde vraag: wat zie ik voor mijn ogen gebeuren? Als je hier bedreven in bent geworden, is het tijd voor de tweede stap: leren observeren terwijl je zelf deelnemer bent in het gesprek. Je moet dan praten en observeren tegelijk en dat vraagt veel meer van jouw brein dan je tot nu gewend bent. Geef jezelf dan ook even de tijd om deze vaardigheid te ontwikkelen.
Wat is non-verbale communicatie?
Stel, je hebt een belangrijk gesprek in jouw agenda staan. Neem jij je dan nadrukkelijk voor ook op de non-verbale communicatie van je gesprekspartner en die van jezelf te letten? Ik hoop het wel. Maar laat ik je eerst verduidelijken wat we onder non-verbale communicatie verstaan.
De meest gehanteerde definitie van non-verbale communicatie is: het uitwisselen van boodschappen die geen gesproken of opgeschreven woorden betreffen.1 Je ziet dan meteen hoe groot dit vakgebied is. Onuitgesproken taal gaat over ons lichaam met al zijn bewegingen, inclusief ons gezicht dat vele aangezichtspieren telt waarmee we in staat zijn talloze gezichtsuitdrukkingen te tonen. Ook het gebruik van onze stem valt onder non-verbale communicatie.
Met ons lichaam, ons gezicht en onze stem zenden we continu non-verbale signalen uit. Daarmee laten we vaak zien wat we vinden en voelen bij een situatie. Denk aan non-verbale signalen die zelfvertrouwen of stress laten zien. Realiseer je hierbij wel dat je niet de beweegreden van de ander – het waarom achter deze signalen – ziet. Vul dan ook niet te veel in. Een gevleugelde uitdrukking onder experts op het gebied van non-verbale communicatie is: je ziet het wat, maar niet het waarom. Alleen met doorvragen kun je achter meer accurate informatie komen.
Er zijn mensen die denken dat non-verbale communicatie kan worden gespeeld. Natuurlijk zijn daar voorbeelden van te vinden. Denk aan acteurs in films of iemand die als een leider wil overkomen en opeens grootse gebaren gaat maken. Veel vaker gebeurt het echter dat we ons niet bewust zijn van onze non-verbale signalen of er geen grip op hebben. n een gesprek steken jij en ik bijvoorbeeld regelmatig onze tong heel kort uit. Dat doen we zeker niet doelbewust en er is zelfs een grote kans dat je het nooit hebt opgemerkt. Toch gebeurt het elke dag recht voor je neus. Een ander voorbeeld van onze onbewuste non-verbale signalen is de communicatie van onze huid. Denk aan blozen, kippenvel of rode vlekken in je nek. Hoe graag je deze signalen ook onder controle zou willen hebben, ze zijn niet te sturen.
Wat is de relatie tussen non-verbale en verbale communicatie?
Non-verbale signalen benadrukken de verbale communicatie. Denk aan met je vingers meetellen als je een rijtje argumenten opsomt. Ook kun je met non-verbale signalen datgene wat je zegt herhalen. Denk aan ‘ja’ zeggen en tegelijkertijd ja knikken. Eveneens kun je ja knikken en niks zeggen. De ander snapt dan toch dat jij instemt met wat net is gezegd. In dat geval vervangen onze non-verbale signalen het gesproken woord. Ook kunnen non-verbale signalen tegenstrijdig zijn met wat je zegt of juist wat je zegt complementeren. Een voorbeeld van dat laatste is je schouders ophalen als je aangeeft dat het je niet uitmaakt.
Non-verbale communicatie leren lezen is geen wondermiddel om al jouw gesprekken vanaf nu zonder problemen te laten verlopen. Het is wél een extra informatiebron in je gesprekken waar je op kunt varen. Maak er dan ook zeker gebruik van.
‘Het belangrijkste aan communicatie is horen wat er niet gezegd is.’ – Hoogleraar management Peter Drucker
Door: Daniëlle Regnerij
Bron: Zo werkt non-verbale communicatie – Anders kijken, meer zien
