Waar denk jij aan bij het woord ‘macht’? Macht heeft vaak een negatieve connotatie. Met name vrouwen vinden het vaak lastig om over zichzelf te zeggen dat ze macht hebben. Zij denken eerder dat anderen macht hebben dan dat zij zelf machtig zijn. Maar macht is nodig om ervoor te zorgen dat je zaken voor elkaar krijgt. Of je nu consultant bent, onderzoeker, staffunctionaris of leidinggevende, zonder macht heb je geen invloed.
Er zijn verschillende vormen van macht. Vaak wordt gedacht aan bijvoorbeeld macht op basis van kennis, hiërarchische positie, senioriteit of het beschikken over budget. Dit zijn formele vormen van macht. Wij werken echter met vormen van persoonlijke macht die je informeel uitoefent. Iedereen kan deze vormen van macht inzetten, ongeacht je positie binnen de organisatie. Eigenlijk vormen deze niveaus van macht de weg die mensen afleggen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en daarmee de ontwikkeling van hun leiderschap. In haar boek ‘Real Power’ beschrijft Janet Hagberg deze vormen van macht:
Macht door hulp te vragen
Hulpeloosheid roept hulp op. Waar nood is, zijn redders. Dit niveau van macht wordt vaak ingezet als je net aan een nieuwe baan begint, of wanneer je een beginnend leider bent. De situatie is nieuw, je bent nog weinig geïnformeerd en een beginnend leider is nog onervaren. Het is van belang je in deze fase gelijkwaardig te voelen, in plaats van te kiezen voor de ‘one down’-positie. Dit niveau van macht kan ook bewust worden ingezet.
Wie hulp vragen inzet op een strategische manier, staat wel degelijk krachtig aan het roer. De macht die je hiermee genereert, is te danken aan het feit dat hulp vragen aanbod van hulp genereert. Anderen zorgen ervoor dat de zaken worden geregeld op het moment dat jij aangeeft het niet alleen te kunnen (of te willen).
Dit niveau van macht is niet populair. In onze maatschappij leren we immers dat we zo snel mogelijk zelfstandig moeten worden en alles zelf moeten kunnen.
Macht door bondgenootschap
Dit is de fase waarin je macht hebt op basis van degene met wie je wordt geassocieerd. Het kunnen vormen van coalities is dan ook een belangrijke eigenschap als het gaat om het uitoefenen van deze vorm van macht. Bondgenoten kunnen je helpen het politieke spel in de organisatie te zien en te leren spelen. Ze leren je de mores: gedrag, vaardigheden, vakjargon en dresscode. Het is de fase van macht waarin je je naïviteit verliest en leert inzien dat het niet alleen gaat om de inhoud, maar dat er een spel wordt gespeeld en er verborgen agenda’s en informele netwerken zijn. Informeel netwerken doen vrouwen vaak anders dan mannen. Mannen netwerken strategisch: met wie kan ik samenwerken om resultaten te bereiken. Vrouwennetwerken met mensen die zij kennen of bij wie zij zich comfortabel voelen (mensen die ze aardig vinden).
Macht door prestaties en profilering (egomacht)
Het derde niveau van macht is de fase van toenemende egosterkte, zelfbewustzijn en lef. Het is de fase waarin je risico durft te nemen, waarin je jezelf uitspreekt en jouw resultaten zichtbaar maakt. Het is de fase waarin ‘scoren’ belangrijk is. Het ego wordt versterkt door het vormen van een eigen mening, die uit te dragen en op deze manier jezelf te profileren. Het gaat erom dat je uitdraagt wie je bent en wat je kunt. Overigens wordt dit gedrag van vrouwen minder gewaardeerd dan van mannen. Vrouwen die hun ego laten gelden worden snel veroordeeld tot ‘bitches’. Maar daarover later meer.
Macht door reflectie en zelfkennis
Het vermogen tot reflectie, zelfkennis en zelfacceptatie vormen de basis van leiderschap.
Leiderschap vraagt om observatievermogen, mensenkennis, het vermogen om te luisteren, je eigen mening op te schorten en verschillen tussen mensen te herkennen en te erkennen. Om dat te kunnen, moet je eerst jezelf kennen. In deze fase komt de kracht meer van binnenuit dan van buitenaf. Het draait om de moed om jezelf te durven afvragen wie je bent en wat je doet. Het is de worsteling met je eigen overtuigingen, gedrag en bedoelingen. Als je in staat bent te luisteren en de feedback van anderen te respecteren, verwerf je zelfrespect en invloed door je gewogen oordeel, integriteit en luisterend oor. Dit niveau van macht vinden vrouwen vaak makkelijker om in te zetten dan mannen. Zij zijn meer gericht op handelen in de buitenwereld dan op reflecteren op hun eigen gedrag.
Macht door visie
Macht door persoonlijke visie is de fase van ontwikkeling van leider naar leermeester en stimulator. Mensen die dit niveau van macht beheersen worden een voorbeeld voor anderen. In deze fase ben je in staat om je ego, de controle, je eigen overtuigingen en gewoontes opzij te zetten. Aandacht voor het grotere geheel, respect en waarden staan centraal. Leiders in deze fase delegeren, zodat anderen kunnen groeien en hanteren het principe dat macht oneindig is: hoe meer je ervan weggeeft, hoe meer je terugkrijgt. De visie die in deze fase wordt ontwikkeld, is een persoonlijke, op waarden gedreven visie. Je hebt antwoord op de vraag ‘wat vind jij van belang te doen in dit leven?’ Er is een groot verschil met het formuleren van een visie op het derde niveau van macht. Een visie vanuit egomacht is meer gebaseerd op prestaties: ‘we willen marktleider worden’ of ‘we willen behoren tot de top 3 in onze branche’. Een visie op dit vijfde niveau van macht is gebaseerd op waarden die jij als persoon echt van belang vindt.
Door: Monic Bührs en Elisa de Groot
In Touch women resource management
