Je komt alleen in beweging als je hoop ervaart en als je durft te geloven in verandering. Hoop versterkt zelfsturing. Zonder hoop gaat het sowieso niet goed met ons. Sterker nog: hoop houdt ons in leven. Hoop drijft ons om in de moeilijkste omstandigheden door te gaan. Hoop is krachtig. Een gesprek over motivatie gaat vaak over hoop, al is dat niet altijd letterlijk. Het gaat bijvoorbeeld over de vraag: waarom zou je die kant op willen gaan?
Hoop maakt dat in een staat van ambivalentie een verschuiving in de balans kan ontstaan, waardoor deze kan omslaan en mensen kunnen overgaan tot actie. Hoop zorgt ervoor dat de ambivalentie afneemt, waardoor de kans op actie groter wordt. Als iemand uit onzekerheid niet durft te hopen op een nieuwe functie, maar wel die ambitie heeft, dan kan diegene allerlei redenen verzinnen om niet tot actie over te gaan. Zo blijft iemand ambivalent.
Innerlijk debat
Zolang iemand ambivalent is, is er een innerlijk debat nodig om deze ambivalentie te verkennen. Interne voor- en tegenstanders van de verandering, ontwikkeling of groei zijn met elkaar in discussie over de voors en tegens. In het achterhoofd spelen onbewust vragen over of een stap het risico waard is, of het belangrijk genoeg is om de spanning te verdragen, of het leuk genoeg gaat zijn of past bij iemands waarden en wensen, maar ook vragen die gaan over hoe iemand de kans van slagen inschat. In een gesprek over motivatie stimuleer je deze onderzoekende vragen zodat het debat expliciet op gang komt. Je helpt de ander zich bewust te worden van de ambivalentie, welke zaken hierbij een rol spelen en wat iemand ermee wil.
Zo wilde Mariet wel een opleiding starten naast haar werk. Ze zag niet scherp voor zich wat dit voor haar en haar gezin zou betekenen. Ze stelde de keuze steeds maar uit vanuit een unheimisch gevoel. Kan het wel en past het wel? Kan ze het aan? Zou ze het wel halen? Ze wilde de onzekerheid die een opleiding en werk met zich meebracht liever vermijden. Pas toen ze zich door het motiverend gesprek bewust werd van de uitzichtloosheid op meer plezier en uitdaging bij haar huidige werk en wat dit haar kostte, en de risico’s op een rij had gezet en haar eigen kwaliteiten in beeld had, durfde ze de knoop door te hakken. Haar belang was scherper in beeld gekomen en ze had er meer vertrouwen in. Dat laatste gaf haar ook een gevoel van hoop. De opleiding zou veel tijd en energie kosten, maar zou veel opleveren aan werkgeluk. Hoop speelt altijd een rol bij ontwikkelen en groeien. De situatie willen veranderen vereist altijd hoop. Zonder hoop begin je er niet aan.
De situatie willen veranderen vereist altijd hoop.
Hoop horen
Je hoort de mate van hoop die mensen ervaren in je gesprekken aan de taal van mensen. ‘Ik denk dat dat wel gaat lukken’ is een mooi voorbeeld van een hoopvolle uitspraak (waar ook vertrouwen uit spreekt), terwijl de uitspraak ‘Ik geloof er niets van’ verraadt dat de ander weinig hoop heeft. ‘Dat gaat me heel veel opleveren’ is een mooi voorbeeld van een uitspraak waar hoopvol belang uit naar voren komt.
Vaak zijn mensen geneigd om vanuit een probleem te denken. We noemen dat ook wel de ‘deficit focus’; kijken naar wat er ontbreekt of wat er scheelt. Bij deze focus gaan mensen uit van een issue of gebrek. Er is iets aan de hand en dat moet worden gefikst of opgelost. In werk kijken we ook vaak vanuit deze focus. Op de vergaderagenda staat met regelmaat bovenaan wat er scheelt of is misgegaan en hoe dat een volgende keer voorkomen kan worden. We evalueren graag wat ‘beter kan’ in het proces. Deze focus levert zinvolle informatie op. Het is echter niet altijd hoopvol. Je kunt deze focus horen bij de ander in je gesprek, maar je kunt deze ook opmerken bij jezelf. En je kunt deze focus in een motiverend gesprek ombuigen. Daarover lees je meer in hoofdstuk 7 van het boek Motiveren kun je leren.
Mitsen, maren en beren
In hun hoofd kunnen mensen door allerlei mitsen en maren en beren op de weg hun eigen plannen en dromen in de weg zitten en zo onbewust de eigen motivatie laag houden. Dat sluit goed aan bij de menselijke behoefte aan het vertrouwde. Zolang er een reden is om iets niet te doen, hoeven mensen niet het ongemak van de verandering of ontwikkeling aan te gaan. Zo ontnemen zij zichzelf hoop.
De bewezen kracht van hoop
In de positieve psychologie is onderzocht hoe positieve emoties bijdragen aan welzijn. Hoop viel daarbij op als krachtige emotie, net als bijvoorbeeld dankbaarheid en trots. Hoop is misschien wel het beste wat we hebben. Dat is wijsheid waar je in je motiverende gesprekken je voordeel mee kunt doen. Hiermee ontdekten deze wetenschappers in de positieve psychologie overigens niet iets nieuws. Aristoteles (364-322 v.Chr.) beschreef hoop als een droom die ontwaakt en Cicero (106-43 v.Chr.) is bekend om zijn uitspraak: ‘Zolang er leven is, is er hoop.’
Hoop is in filosofie en religie al lang een begrip waarvan verwacht wordt dat het bijdraagt aan het welzijn van mensen. Sinds de opkomst van de positieve psychologie begrijpen we steeds beter op welke manier hoop precies bijdraagt aan ons welzijn. In de medische hoek wordt hoop gezien als belangrijk aspect dat bijdraagt aan herstel als het besproken wordt bij behandelingen. Het draait daarbij om het bieden van hoop en het laten verkennen ervan. Door te praten over hoop is de kans groot dat de gevoelens van hoop groeien. Dat kan door de simpele vraag te stellen: ‘Waar hoopt u op?’
Het zien van mogelijkheden levert een positief gevoel van hoop op.
Hoop als positieve emotie
De Amerikaanse onderzoekers Snyder en Taylor definieerden hoop als een positieve emotie die gebaseerd is op het idee dat je succesvol bezig bent om stappen richting je doel te zetten. Zonder idee over het pad dat je wilt bewandelen naar je wens of doel is het lastig er hoopvol over te zijn. Als je ergens naartoe wilt, moet je het voor je kunnen zien. Hoe concreter je iets voor je ziet, hoe makkelijker het is om hoop te ervaren. Het zien van mogelijkheden levert een positief gevoel van hoop op. Vertrouwen en hoop voeden elkaar daarbij. Kortom: door ernaar te vragen en de ander te laten praten over hoop, is de kans groot dat deze hoop al pratend en denkend groeit.
Met een motiverend gesprek wil je bijdragen aan het in beweging komen van mensen. Vragen naar hoop draagt hieraan bij. Dat kun je op verschillende manieren doen. Wat je ook kiest, je zet altijd aan tot het verkennen van mogelijkheden. Door concreet te vragen naar mogelijkheden, kansen, eerdere successen of verwachte winst wordt het brein van de ander uitgenodigd om hierover na te denken. Door over hoop te praten, groeit het vertrouwen in de mogelijkheden die iemand voor zich ziet en de kans dat iemand uiteindelijk in actie komt.
Bron: Motiveren kun je leren
Door: Marlies Jellema
