Wat is onvoorwaardelijke positieve aandacht? En hoe draagt dit bij aan een betere verbinding tussen coach en coachée? Het betekent niet dat je altijd alles goedkeurt, maar dat je mensen benadert met respect, een open blik en interesse in hun groei, ongeacht hun achtergrond of gedrag. Door deze aanpak voelen coachées zich veilig en gehoord, iets wat essentieel is voor effectieve coaching.
Twee soorten ‘klik’
De eerste ‘klik’ ontstaat tussen de coach en de coachée, wat de werkrelatie versterkt en psychologische veiligheid creëert. Dit helpt bij het bespreken van lastige onderwerpen. De tweede ‘klik’ ontstaat wanneer de coachée zich bewust wordt van zijn of haar eigen sterke kanten. Veel mensen onderschatten hun kwaliteiten omdat ze deze als vanzelfsprekend beschouwen. Door deze krachten te herkennen en te benutten, kunnen ze zelfverzekerder nieuwe uitdagingen aangaan.
Waarderend kijken en luisteren
Een waarderende blik begint bij de intentie om iemand positief te benaderen. Dit kan een uitdaging zijn bij grote verschillen in normen en waarden, maar is cruciaal voor effectieve coaching. Daarnaast speelt observeren een belangrijke rol: richt je niet alleen op wat misgaat, maar ook op wat goed gaat. Ook goed luisteren—niet alleen naar woorden, maar ook naar stiltes en emoties—is essentieel.
Waarderende vragen en uitspraken
Waarderende vragen stimuleren reflectie en groei. Open en oplossingsgerichte vragen helpen de coachée nieuwe perspectieven te ontwikkelen. Kritische vragen kunnen weerstand oproepen, terwijl positieve vragen veiligheid en vertrouwen scheppen. Waarderende uitspraken versterken effectief gedrag door specifieke en constructieve feedback te geven.
Door een waarderende houding, open vragen en bevestigingen ontstaat een positieve spiraal, wat leidt tot een sterkere werkrelatie en persoonlijke groei van de coachée.
‘Als je iemand behandelt zoals hij is, dan zal hij blijven zoals hij is. Als je iemand behandelt alsof hij was wat hij zou kunnen zijn, dan wordt hij zoals hij zou kunnen zijn …’ – Johann Wolfgang von Goethe
Tips voor een waarderende blik
1. Oefen de waarderende blik bij jezelf
Als jij iemand bent die geneigd is om door een kritische bril naar anderen en de wereld te kijken, dan doe je dat wellicht ook richting jezelf. De beste persoon om meer waarderend te gaan bekijken, ben je dan zelf. Nu zal ik niet zeggen dat dit gemakkelijk is. Zie het daarom alsjeblieft als een oefening. Een eerste stap kan zijn dat je probeert om meer oog te krijgen voor de positieve intenties onder je kritische blik.
Wellicht wil je jezelf beschermen, bijvoorbeeld tegen teleurstellingen? Misschien wil je graag een gevoel van controle ervaren, omdat je ooit die controle sterk hebt gemist? Wellicht voel je grote betrokkenheid bij iets of iemand en wil je die ander behoeden of beschermen? Door je eigen positieve intenties te gaan zien, word je als vanzelf milder en waarderender naar jezelf.
2. Ga ook bij anderen uit van een positieve intentie
Zoals je jezelf milder kunt bekijken door oog te krijgen voor positieve intenties en menselijke behoeften, kun je dat natuurlijk ook bij je coachées doen. Zelf heb ik hier ontzettend veel plezier van gehad tijdens de vijftien jaar die ik in het reclasseringsveld werkte. Ook al was het gedrag dat ik daar zag nog zo negatief, meestal lukte het me om de menselijke behoefte of positieve intentie eronder te zien. Daardoor kon ik me toch verbinden met die persoon en constructief met hem of haar werken. Enneh, als ik extra mijn best deed, dan lukte het zelfs ook met sommige collega’s …
3. Kijk door een roze microscoop!
In de oplossingsgerichte benadering gebruik ik graag de metafoor van ‘de roze microscoop’. Hiermee bedoel ik dat je heel doelgericht op zoek kunt gaan naar kleine positieve zaken, zoals lichtpuntjes, positieve uitzonderingen, mogelijke hulpbronnen, sterke kanten, wat eerder gewerkt heeft, positieve intenties, kleine stapjes, enzovoort. Ik noem het bewust een microscoop en geen roze bril. We vinden immers niet alles positief. Dat zou een beetje naïef zijn. Maar de combi van ‘oog voor het kleine’ en ‘oog voor het positieve’ kan bijzonder krachtig zijn en een groot verschil maken, juist waar de situatie soms uitzichtloos lijkt. Niet voor niets worden oplossingsgerichte coaches in het Engels soms solution-focused detectives genoemd!
4. Bereid je positief voor op lastige situaties
Als je opziet tegen een gesprek met iemand, kan het zeer de moeite lonen om van tevoren je waarderende blik al te oefenen. Denk maar aan het voorbeeld ‘Van moordenaar tot Mickey Mouse’. Hierbij kan je verbeeldingskracht enorm helpen. Vraag je bijvoorbeeld af hoe jouw coachée zich voelt als deze alleen is. Hoe deze als baby en klein kind was. Hoe diens jeugd is verlopen. Wat deze echt voelt, denkt en verlangt achter de soms harde buitenkant. Dit hoeft maar een of twee minuten te duren. Grote kans dat je daarna net wat milder kijkt en dat je gesprek een heel andere kwaliteit krijgt.
5. Geef aandacht aan wat je wilt laten groeien
In de oplossingsgerichte benadering is dit een heel bekend motto: ‘Wat je aandacht geeft, groeit.’ Steve de Shazer, een van de grondleggers, zei ooit: ‘Als je focust op problemen, krijg je meer problemen. Als je focust op oplossingen, krijg je meer oplossingen.’ Eigenlijk is het best logisch dat dit goed werkt. Aangezien de tijd die je met je coachée doorbrengt nogal beperkt is, lijkt het verstandig om die tijd te besteden aan zaken die jouw coachée het gevoel geven dat hij of zij meer in huis heeft dan gedacht. Dit kan vervolgens de nieuwe energie, de goede ideeën en het zelfvertrouwen geven om stap voor stap ‘het probleem’ te gaan aanpakken.
6. Soms werken indirecte complimenten beter
In het reclasseringsveld heb ik gemerkt dat sommige mensen zich gingen verdedigen als ik oprechte waardering toonde. Ik vermoed dat zij dit deden omdat ze dit totaal niet gewend waren en daardoor de waardering wantrouwden. Zo van: ‘Moet je soms iets van me?’ Wat dan beter werkte, was om het rustig op te bouwen en vooral indirecte (vragende) complimenten te geven, zoals: ‘Hoe is dat je gelukt?’ of: ‘Wat heb jegedaan om dit voor elkaar te krijgen?’ Andersom komt het ook voor dat een coachée voortdurend naar complimenten aan het vissen is en ze bijna ‘afdwingt’. In dat geval kan het een optie zijn om dit respectvol te benoemen en samen te onderzoeken waarom die externe bevestiging zo belangrijk is.
Kijk met zachte ogen
Een meer fysieke benadering ten slotte is het kijken met zachte ogen. Dit wordt gebruikt in zeer uiteenlopende gebieden, van paardencoaching en relational presence tot tai chi. Wat je doet, is de spieren rondom je ogen ontspannen en een perifere blik aannemen. Dit houdt in dat je, zonder je hoofd te bewegen, kunt opmerken wat zich links en rechts, en boven en onder je bevindt. Waar een gefocuste blik (denk aan staren naar iets gevaarlijks of een prooidier) geassocieerd wordt met actie, adrenaline en een vecht- of vluchtmodus, wordt een perifere blik juist geassocieerd met rust, veiligheid, kalmte en herstel. Je kunt je vast voorstellen dat dit laatste ervoor zorgt dat je ook letterlijk met een mildere blik naar je coachée kijkt. Als dit nog wat nieuw voor je is, oefen dit dan eerst op momenten dat je alleen bent, bijvoorbeeld tijdens een wandeling. Kijk afwisselend heel gefocust en met een perifere blik, en merk op wat dit doet met je ‘innerlijke blik’.
Vragen voor zelfreflectie
Als je nog wat verder wilt nadenken over dit thema, dan zou je deze vragen over zelfreflectie kunnen gebruiken om over te schrijven in een dagboek, met iemand te bespreken of er gewoon een momentje over te mijmeren tijdens een wandeling of terwijl je uit het raam staart. Kies vooral een aanpak die voor jou werkt:
- Hoe gul ben jij in het geven van waardering
- Hoe ga jijzelf om met het ontvangen van waardering? Kun je vriendelijk bedanken en het binnen laten komen? Of ben je geneigd om het te bagatelliseren of zelfs ontkennen?
- Heb jij weleens een compliment ontvangen waardoor je iets nieuws leerde over jezelf? Bijvoorbeeld dat wat voor jou heel normaal is, voor een ander speciaal of bijzonder is?
- In hoeverre ben jij het eens met de stelling dat er in ieder mens iets te waarderen valt, als je maar goed genoeg kijkt?
- Kun je je een moment herinneren dat jouw waardering tijdens een coachend gesprek echt verschil maakte voor die ander?
- Als je nadenkt over de beste coach die je in je hebt, welke rol speelt waardering daar dan in? Wat kan een volgend klein stapje zijn op weg naar die versie van jou?
Samenvatting
Een waarderende blik houdt in dat je je coachée positief nieuwsgierig beziet en bejegent. Je creëert zo ‘een dubbele klik’: een klik met jou én een klik tussen de coachée en diens eigen sterke kanten. Je kunt waardering tonen met het soort vragen dat je stelt: deze hebben altijd een positieve implicatie. En je kunt ook waardering tonen met waarderende uitspraken, ook wel bevestigingen genoemd. Door een waarderende blik wordt het gevoel van eigenwaarde van je coachée versterkt en wordt een basis gelegd voor vertrouwen en samenwerking. Eigenlijk zeg je met alles wat je doet: ‘Jij doet ertoe en ik heb oog voor je kwaliteiten en positieve intentie.’ Het wonderlijke is dat deze basishouding het juist makkelijker maakt om ook negatieve zaken te bespreken, simpelweg omdat je coachée voelt dat het in de basis goed zit.
Door: Sergio van der Pluijm
Bron: Wat effectieve coaches anders doen – De acht vaardigheden die het verschil maken
