Wat is dat, levenskunst? In zijn huidige vorm grijpt dit concept terug op de ethiek uit de Griekse en Romeinse oudheid. Het gaat over het nastreven van een goed en bewust leven: filosofie als een manier van leven. Het concept is momenteel populair, omdat we leven in een tijd van individualisering, secularisering (ontkerkelijking) en een grote nadruk op zelfbeschikking.
De moderne mens is op zoek naar nieuwe levenskracht. We zoeken houvast en zijn naarstig op zoek naar inspirerende levensvormen, zowel in relatie tot onszelf als onze omgeving. In de huidige samenleving wordt een sterk beroep gedaan op zelfregie en verantwoordelijkheid. Bovendien leven we in vrijheid. Daaruit vloeit ook voort dat we moeten kunnen omgaan met de onzekerheden van ons bestaan. Levenskunst biedt tegenwicht aan het hedendaagse idee van ‘maakbaarheid’ en van ‘gelukkig moeten zijn’.
Levenskunst als praktische filosofie
‘Levenskunst’ als een levensfilosofie dateert uit de tijd van Socrates, vijf eeuwen voor Christus. Deze filosoof stelde omstanders vragen over ‘het goede leven’ en liet ze zo essentiële inzichten verwerven. De mensen met wie hij sprak, ontdekten dat ze de antwoorden zelf in huis hadden, vaak op onbewust niveau. Levenskunst is een praktische filosofie die handvatten geeft voor ons denken, voelen en doen. Deze filosofie leert ons bovendien te aanvaarden dat leven ook ‘leren sterven’ is, zoals Socrates’ leerling Plato schreef. De filosofie van de levenskunst zet de aloude levensthema’s opnieuw op de levensagenda. Het gaat om thema’s als vriendschap, eenzaamheid, vrijheid, ge(ver)bondenheid, maakbaarheid, aandacht enzovoort.
Levenskunst is zowel een weg als een grondhouding. In dit artikel vind je inzichten over levenskunst uit verschillende tijden en culturen. Ze kunnen je inspireren bij het nadenken over wat jou écht belangrijk is en over hoe jij wilt leven.
De queeste naar geluk
Geluk is voor veel mensen een belangrijk levensthema. Er zijn veel misverstanden over geluk. Psychologen hebben volop onderzoek gedaan naar wat mensen gelukkig maakt. Uit een aantal longitudinale studies komen drie thema’s naar voren: persoonlijke ontwikkeling, het vinden van zingeving in je leven en het onderhouden van goede sociale relaties.
Persoonlijke ontwikkeling
Persoonlijke ontwikkeling (blijven leren en je blijven ontwikkelen) heeft een enorm positieve invloed op je geluk en welzijn. Het geeft invulling en betekenis aan je leven en ondersteunt zelfrealisatie. Leren is een sociaal proces; door bijvoorbeeld het samen volgen van een cursus of opleiding ontwikkel je ook weer nieuwe relaties. Daarnaast zijn degenen onder ons die blijven leren geestelijk en fysiek het gezondst.
Mensen die persoonlijke groei nastreven, bereiken volgens de Amerikaanse psycholoog Martin Seligman een vorm van gelukkig leven die hij ‘het goede leven’ noemt. In de vorige eeuw ging de wetenschap ervan uit dat het menselijk potentieel vaststaat en dat het volwassen brein relatief statisch is. In de afgelopen dertig jaar heeft neurowetenschap ontdekt dat het volwassen brein tot op hoge leeftijd elastisch blijft en in staat is tot veranderingen. Dit wordt ‘neuroplasticiteit’ genoemd. Als je gezond blijft, kun je je hele leven blijven leren en ontwikkelen en dat levert een belangrijke bijdrage aan je geluk.
Zingeving
Zingeving plaatst het menselijk bestaan in een breder verband van betekenissen. Zingeving staat altijd in relatie tot andere mensen én in relatie tot religieuze, levensbeschouwelijke en culturele tradities. Zingeving vormt de persoonlijke identiteit. Vragen die je jezelf op dit vlak kunt stellen: wie ben ik? Wat is het doel van mijn leven? Hoe leef ik vanuit mijn hart in deze altijd veranderende wereld? Het handelen in dienst van iets dat groter is dan jezelf noemt Martin Seligman ‘het zinvolle leven’.
We hebben ons als mensen altijd al afgevraagd waarom we op aarde zijn en wat het doel van ons leven is. Abraham Maslow, Amerikaans psychotherapeut en grondlegger van de humanistische beweging in de psychologie, ontwikkelde een wereldberoemde hiërarchie van menselijke behoeften, de ‘piramide van Maslow’. In zijn piramide staan de meest elementaire behoeften aan de basis. Daarbovenop staan in volgorde van belangrijkheid de andere essentiële behoeften waaraan moet zijn voldaan om een vervuld leven te kunnen leiden. Het hoogst te bereiken doel in het leven is volgens Maslow zelftranscendentie. Dit is de behoefte om je voorbij jezelf te begeven door anderen te helpen en/of je te verbinden met iets buiten jezelf bijvoorbeeld op het spirituele of religieuze vlak).
Op het vlak van zingeving speelt voor veel mensen werk een belangrijke rol. Met ‘werk’ wordt hier bedoeld: een baan, een carrière of roeping, categorieën waarvoor doel en motivatie verschillen.
Filosoof en Denker des Vaderlands René Gude (1957-2015) stelde: “Zingeving betekent dat je zelf aan de bak moet”. Zelf werken aan zingeving is iets heel anders dan wat traditioneel onder zingeving wordt verstaan. Traditioneel is zingeving eerder zinkrijging, iets wat ons wordt aangereikt, van bovenaf, via een bijzondere, vaak spirituele ervaring. We zullen volgens Gude aan zingeving in de zin van zinmaking moeten doen om ons te weer te stellen tegen een verschijnsel als burn-out.
Goede sociale relaties
Hier gaat het om zowel liefdesrelaties als vriendschappen. Uit onderzoek blijkt zoals al ter sprake kwam dat goede relaties je lichaam en je brein beschermen. Je geheugen blijft langer intact als je een relatie met iemand hebt die je vertrouwt en waar je voor jouw gevoel op kunt bouwen. Goede relaties zijn daarom ontzettend belangrijk voor ons welzijn. Martin Seligman noemt socialiseren en genot zoeken ‘het aangename leven’. Gezelschap is essentieel voor geluk.
Flow
Seligman ontdekte dat een ‘goede’ en ‘zinvolle levenswijze’ activiteiten meebrengt die ‘flow’ veroorzaken. Flow is volgens de Hongaarse psycholoog Mihály Csíkszentmihályi een weloverwogen energieke focus op een plezierige activiteit die zo fascineert dat de externe realiteit, zoals het verloop van tijd en fysieke ongemakken, er niet meer toe lijkt te doen. Flow wordt gekenmerkt door vijf componenten: concentratie op het heden; de kans om actie te ondernemen; de vrijheid om zich creatief te uiten; ontwikkelen van nieuwe vaardigheden; en zich verliezen in de interactie. “Genieten gebeurt op de grens tussen verveling en stress, precies op dat punt waar de capaciteiten van de persoon in evenwicht zijn met de uitdagingen”, aldus Csíkszentmihályi. Flow leidt tot een optimale ervaring, waarbij men uit eigen wil lichaam en geest tot het uiterste inspant om een lastig doel te bereiken dat zeer de moeite waard is.
Bron: Ga doen wat je écht belangrijk vindt >>>
Door: Nick van Dam, Judith Grimbergen, Paul Sherman, David Garten
