Veel bedrijven worden door de COVID19 pandemie geconfronteerd met een afnemende vraag naar hun producten en diensten. Er spelen vragen zoals: hoe overleven we deze crisis? Moeten we ons bedrijf anders gaan vormgeven? En hoe dan? Omdat de natuur zeer effectieve strategieën kent in het omgaan met veranderingen, bevat ze waardevolle lessen op het gebied van leiderschap en innovatie. De patronen en wetmatigheden in de natuur bieden een nieuw perspectief op het stellen van doelen, de wijze van communiceren en het organiseren van bedrijven. Dit stimuleert om circulair te denken en aandacht te geven aan relaties en verbindingen. Welke leiderschapslessen kunnen we leren uit de natuur?
1. Laat de vrucht leidend zijn
Aan de vruchten herkent men de boom. Een boom gebruikt voedsel, water en kooldioxide uit zijn omgeving en zet dit om in heerlijke vruchten en zuurstof. Zo zijn bedrijven bedoeld om iets te produceren waar klanten plezier aan beleven of die hun problemen oplossen. Deze resultaten komen pas tot hun recht als iemand ervan geniet of erdoor versterkt wordt. Een klant koopt immers geen product of dienst, maar het effect ervan: de bevrediging van een bepaalde behoefte. Bijvoorbeeld: lekker eten en toch gezond blijven, een gegarandeerd inkomen met minimale inspanning, afvallen zonder moeite, geld verdienen zonder risico, groter wonen voor hetzelfde geld, een leven zonder spanning etcetera. Hoe de boom er precies uitziet, is minder belangrijk, als de vrucht maar lekker en voedzaam is.
- Waar hebben onze klanten ten diepste behoefte aan?
- Hoe kunnen we deze vrucht centraal stellen in alles wat we doen?
2. Bedenk een klantgerichte cyclus voor je activiteiten
In de natuur bepalen de seizoenen wat bomen, planten en dieren doen. Elk seizoen heeft specifieke kenmerken waardoor processen zoals groeien, bloeien en vrucht dragen in gang worden gezet. In plaats van je te laten leiden door de waan van de dag is het veel prettiger om een cyclus te bedenken voor jullie bedrijfsactiviteiten. Zorg ervoor dat dit proces maximale waarde voor jullie klanten genereert en zo min mogelijk verspillingen. Dit begint met vaststellen welke klantengroepen je kunt onderscheiden en welke behoeften ze hebben. Vervolgens krijgt iedere klantengroep zijn eigen proces. Medewerkers werken niet langer gescheiden in functionele afdelingen, maar samen in één procesteam dat zich richt op de tevredenheid van hun specifieke klantengroep. Door deze kanteling van de organisatie kan de kwaliteit van producten en diensten omhoog en kunnen de kosten omlaag.
- Welke klantengroepen kunnen we onderscheiden en welke behoeften hebben ze?
- Hoe kunnen we het proces zo ontwerpen dat het maximale waarde genereert?
3. Geef zelf het goede voorbeeld
Mieren zijn continu bezig met het delen van kennis om samen effectiever te zijn. Elke mier in de kolonie neemt afwisselend de rol van meester of gezel aan. Als een voedselverzamelaar bijvoorbeeld een voedselbron heeft gevonden dan is hij automatisch de meester. Hij brengt zijn kennis over op de gezellen door een spoor van geurstoffen (feromonen) te creëren zodat zij het voedsel kunnen vinden. Het Engelse woord ‘lead’ komt van het Angelsaksische woord ‘laed’ dat pad of weg betekent. Het werkwoord ‘laeden’ betekent reizen. Een leider is dus iemand die zijn medereizigers de weg wijst door voorop te lopen. Goede leiders laten zien waar het beter is, delen hun kennis en bieden anderen ruimte om op ontdekking uit te gaan.
- Wat zit er in mij voor de ander?
- Wie kan ik uitdagen om zijn grenzen te verleggen?
4. Wat je aandacht geeft groeit
Een plant heeft gezonde voeding en water nodig om tot bloei te komen. Als de bodem waarin hij staat zuur is, raakt de plant beschadigd en krijgen schimmels vrij spel. Veel managers richten zich op zaken die niet goed gaan. Ze kijken vooral naar wat er niet deugt en proberen dit de repareren. Uitgangspunt is in veel gevallen de functieomschrijving en niet de medewerker zelf. Hierdoor komt de focus op de verbeterpunten (een mooi woord voor zwakke punten) van mensen te liggen. Dit leidt tot een verzuurde sfeer, kost veel energie en werkt demotiverend. Het is beter om je te richten op zaken die wel goed gaan. Door die te versterken genereer je energie en stimuleer je medewerkers om gebruik te maken van hun sterke punten. Kortom: besproei de planten, niet het onkruid.
- Wat geeft onze medewerkers energie?
- Hoe kunnen we dit verbinden met de ambities van de organisatie?
5. Groei kost tijd
Wie resultaten wil bereiken, dient geduld te hebben. Een boom groeit niet sneller als je aan zijn takken trekt. Hetzelfde geldt voor medewerkers. Zij groeien niet sneller als je hen voortdurend pusht of steeds langs de meetlat van prestatiedoelstellingen legt. Voedzame grond helpt een boom wél om te groeien. Zo kun je als leider een context creëren waarin medewerkers tot bloei komen. Vermijd daarbij teveel ploegen (reorganiseren) of het toevoegen van kunstmest (zoals bonussen en stress) want dit beschadigt de bodem. Kies liever voor compost, oftewel: de tijd nemen om te leren van gemaakte fouten. Dat werkt minder snel maar geeft een blijvend resultaat. Zo zijn bij veranderingen ontwikkeldoelen (goed Frans leren spreken) vaak effectiever dan prestatiedoelen (een hoog cijfer halen voor Frans). Ze helpen je onder meer om de fouten die je onderweg maakt te ervaren als leren in plaats van als falen.
- Wat kan ik als leidinggevende doen (of laten) om een context te creëren waar medewerkers op hun best presteren?
- Wat zeggen mijn medewerkers als ik dit aan hen vraag?
Wil je leren om je bedrijf of instelling op een organische manier te veranderen? Overweeg dan de masterclass organisch veranderen.
Door: Ronald van der Molen
Ronald van der Molen is werkzaam als organisatieadviseur en leiderschapscoach. Vanuit zijn bedrijf Transformatio helpt hij leidinggevenden om teams en ecosystemen te creëren waar mensen floreren. Daarnaast verzorgt hij inspiratie-sessies en masterclasses over de kracht van organisch leiderschap. Tijdens trajecten en presentaties gebruikt hij lessen uit de natuur om leiders te helpen anders naar hun vak te kijken. Hij geniet ervan als eikels in bomen veranderen.
