In het vakgebied van veranderen en adviseren gebruiken we vaak het woord interventie. Dit woord bevalt me niet vanwege de connotatie met ‘bemoeienis, ingreep, inmenging, tussenkomst’. Het woord interactie of co-creatie bevalt me beter omdat het gaat om samenspel tussen actoren in een veranderproces.
Interventie
Het gaat vaak over een verandermanager of actor die iemand anders iets aandoet. Vanuit dit perspectief is interveniëren een actie gericht op anderen die moeten veranderen. Deze invalshoek sluit aan bij French en Bell die het hebben over een ingreep om het veranderingsproces in een gewenste richting te sturen. Dit perspectief veronderstelt dat er iemand is die stuurt en ingrijpt, dat anderen object zijn van de verandering en dat de gewenste richting al helder is. Vanuit eenzelfde gedachtegang hebben Cozijnsen en Vrakking het over doelgerichte en doelbewuste overwegingen om een wenselijke verandering in een organisatie in te voeren en daarbij zo min mogelijk weerstand op te roepen. Ook deze definitie veronderstelt dat de uitkomst al helder voor ogen staat en dat er mensen zijn die weerstand bieden. Mijn probleem met deze invalshoek is dat het gaat om een geplande en doelgerichte verandering en dat er een afhankelijkheidsrelatie in verstopt zit. Onderstaande foto van Marina Abramovic en Ulay verbeeldt mooi interventie als activiteit die spanning oproept waarbij de één de ander iets aandoet.
Interactie
Bij interactie verdwijnt het onderscheid tussen de interventionist en degene die de interventie ondergaat. Het gebruik van nieuwe woorden sluit aan bij de gedachtegang van Karl Weick dat taal betekenis geeft aan ons waarnemen en handelen en dat nieuwe taal ruimte geeft aan nieuwe handelingsperspectieven. Veranderen zie ik als een collectief zoekproces waarin spelers samenwerken aan organiseren, veranderen en vernieuwen. Deze invalshoek past goed bij de invalshoek van Ruth Kanter. Zij spreekt over de visie en de weg om die visie samen met betrokkenen te realiseren, ondanks alle onzekerheden en chaos. In plaats van actoren die interveniëren in een veranderingsproces en zich met anderen bemoeien, gaat het om behulpzame activiteiten en ondersteunende acties die spelers samen ondernemen om verder te komen in de veranderingen die ze voor zich zien en de vernieuwingen die ze ambiëren. De foto hieronder is opnieuw van Marina en Ulay. De foto verbeeldt voor mij de spanning die er altijd is bij interactie tussen mensen als ze samen iets creëren.
Samenspel
Veranderen is samenspel. De gedachte van het samenspel in veranderen is dat je gaandeweg samen met betrokkenen een spelambitie realiseert, dat je samen het spel speelt en het daarmee tegelijkertijd creëert en dat je met elkaar onzekerheden in het spel kunt beleven om verder te komen. In plaats van actoren die interveniëren in een veranderingsproces en zich met anderen bemoeien, gaat het bij veranderen als spel eerder om behulpzame activiteiten en ondersteunende acties die spelers samen ondernemen om verder te komen in de veranderingen die ze voor zich zien en de vernieuwingen die ze ambiëren. Onderstaande video, opnieuw van Marina en Ulay, is een prachtige verbeelding hoe samenspel ontstaan waarin mensen elkaar respecteren, emoties tonen, elkaar begrijpen en elkaar steunen.
Door: Jaap Boonstra
