Humor met een opsomming

De tool ‘Opsomming’ is eigenlijk hetzelfde als een lijstje voorafgaand aan een stelling, een statement of bijvoorbeeld een vraag. Een opsomming stapelt argumenten, voorbeelden of details. Opsommingen zijn luchtig, omdat ze bestaan uit korte, krachtige zinnen. Ze geven tempo aan je tekst, zorgen voor pit, kracht en lucht (net zoals deze laatste drie woorden). Ze zijn gecomprimeerd, beknopt en to the point. In tv-commercials worden veel lijstjes gebruikt. Ze zijn in feite het tegenovergestelde van een verhaal of van een verklaring.

Daarom een opsomming

Waarom het goed is om te lezen, kun je bijvoorbeeld op de volgende manier uitleggen:

Door te lezen leer je over de consequenties van gemaakte keuzes en ontwikkel je empathisch vermogen. Daardoor kun je je beter inleven in anderen. En het lezen van een boek geeft rust en verdieping, waardoor ook je concentratievermogen zich ontwikkelt.

Maar ik ben bij de laatste zin alweer verdwaald in de abstracties. Als je hetzelfde doet maar dan in een opsomming, dan geef je drie argumenten waarom het goed is om te lezen:

• Lezen is brandstof voor het brein.
• Lezen is belangrijk voor persoonlijke groei.
• Lezen prikkelt je verbeeldingsvermogen en je empathisch vermogen.

Dit laatste is veel overtuigender, omdat het compact is.

Het blijft beter hangen

Je slaat met een opsomming de waarom-vraag over. Je verklaart niets, je stelt iets. Een opsomming dwingt je als schrijver om te denken in concrete voorbeelden, concrete argumenten of concrete details. Je overtuigt door vaart te maken en te stapelen met bewijs. Daardoor blijft het ook beter hangen.

Als je in je tekst iets aan het uitleggen bent, iets aan het verklaren bent of vertelt waarom iets is zoals het is, kijk dan eens of je die uitleg kunt vervangen door een opsomming.

Soorten opsomming

Ik geef drie soorten opsommingen:

• categorisering
• countdown
• een-twee-drietjes

Categorisering

Welke categorie ga je kiezen? Dus wat zijn goede invalshoeken, goede ideeën voor leuke lijstjes?

• Dingen die je beter niet kunt zeggen bij een sollicitatie.
• Vreselijke kindernamen.
• Afknappers bij een man.
• Typische cursussen.

Columnist Japke-d. Bouma heeft hier leuke voorbeelden van op het gebied van werk:

• De 19 dingen die je nooit met collega’s moet doen.
• De 8 dingen die je beter niet kunt zeggen tijdens een functioneringsgesprek.
• De 5 beste tips voor als je een hoger salaris wilt.
  Welk lijstje over je organisatie zou je kunnen maken met je team?

Open een vergadering eens met het gezamenlijk maken van een grappig lijstje. Bijvoorbeeld een lijstje over:

• Afkortingen die we gebruiken.
• Foute manieren om met klanten om te gaan.
• Manieren om te doen alsof je aan het werk bent.

Iedereen bedenkt één voorbeeld en schrijft dit anoniem op een kaartje. Hoe anoniemer, hoe eerlijker en dús hoe grappiger. Na een paar minuten worden alle kaartjes ingeleverd en iemand leest alles achter elkaar op. Je hebt gegarandeerd een positieve start van een vergadering. Maar niet alleen dat, er gebeurt nog veel meer. Je komt achter dingen die je anders niet zo snel te weten zou komen. Of je wordt door het foute te benoemen, nogmaals gewezen op hoe het dan wel moet, maar dan op een leuke en niet-belerende manier.

Countdown

Een andere vorm van categorising, maar met een extra element, is de countdown. Een top 10 of een top 3 geeft een extra dimensie, omdat je de spanning kunt opvoeren door toe te werken naar de slechtste of het ergste. Je telt dus af van 10 tot 1. Bijvoorbeeld de top 10 van stress

10. Je staat om 3 uur ’s nachts op om je mail te checken.
11. Tijdens de biecht stuur je de priester een link naar je privacystatement.
12. Je blijft in een relatie die slecht voor je is omdat je niet tegen een upgrade kunt.
13. Et cetera.

Je kunt van alles lijstjes maken. Persoonlijk:

• De top 10 van dat je te veel van je hond houdt. (Je nam hem mee naar je diploma-uitreiking.)
• De top 10 van dingen die je niet moet zeggen op je eerste date.

Over werk of de bedrijfscultuur:

• De top 10 van het ergste zoomjargon.
• De top 10 van hoe wij hier vergaderen.
• De top 10 van gebrek aan leiderschap.

Een-twee-drietjes

De laatste zin van een lijstje kun je grappig maken door een anticlimax of onverwachte wending. Dit gaat met een drieslag. Een drieslag is ook een lijstje, maar dan heel kort:

• Deze vijanden moeten worden opgespoord, ze moeten worden opgejaagd en ze moeten worden verslagen (Obama, 2004).
• Ik kwam, ik zag en ik overwon.
• Snel, sneller, snelst.

Een drieslag met een anticlimax noem ik een een-twee-drietje en die zorgt echt voor een groot effect in de zaal. De eerste twee punten in de opsomming lijken op elkaar en de derde moet onverwacht zijn.

Drie dingen die je niet moet zeggen op een begrafenis:

• ‘Hij ziet er vredig uit.’
• ‘Hij is nu beter af.’
• ‘Hij was goed in bed.’

Publiek op verkeerde been

Dit werkt alleen met het magische getal drie. Als de derde bewering tegengesteld is aan de eerste twee kun je je publiek op het verkeerde been zetten. Dus:

• [normaal], [normaal], [raar]
• [klein], [klein], [groot]
• [lyrisch], [lyrisch], [realistisch]
• [groot leed], [groot leed], [klein leed]
• [klein verzoek], [klein verzoek], [groot verzoek]
• [werelds], [werelds], [persoonlijk]
• [subtiel], [subtiel], [lomp]

Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit:
Het is moeilijk om een gewoonte te veranderen.

6. Je weet dat het tijd is om te stoppen met drinken als je vaker last krijgt van hoofdpijn [normaal].
7. Als je al aan alcohol denkt om 5 uur ’s middags [normaal].
8. En als je wakker wordt met een tattoo op je kont [raar].

Een relatie verbreken is moeilijk. Er zijn drie subtiele signalen dat je relatie voorbij is.

1. Je praat niet meer zoveel tijdens het eten [klein].
2. Je schrijft geen lieve briefjes meer [klein].
3. En je bent bij je minnares gaan wonen [groot].

Soms kun je de drieslag nauwelijks meer terugvinden, maar is er nog steeds een lijstje van drie. Daniël Arends legt bijvoorbeeld uit waarom er niets ergers is dan eten bij een ander stel:

• Na kinderporno [groot leed],
• oorlog [groot leed]
• of op een stukje lego staan [klein leed]
• is dat het állerkutste van de, nou ja, van de héééle wereld.

Opsommingslijstjes in De Avondshow

In De Avondshow met Arjen Lubach wordt ook veel gebruikgemaakt van opsommingen. Een voorbeeld uit een uitzending over migratie:

Migratie, wat zijn nou eigenlijk de cijfers? Rechtse partijen roepen dan: ‘De grenzen dicht.’ Maar wie willen ze dan precies tegenhouden?

• Syrische vluchtelingen?
• Poolse bouwvakkers?
• IT’ers uit India?
• Of gaat het ze alleen maar om spijtoptanten uit Ik vertrek die het helemaal hebben gehad met de septic tank, die half onder de ingezakte geitenschuur ligt omdat Jean-Marie had aangekondigd dat-ie in april zou komen maar dat werd november.

Deze laatste zin over ‘spijtoptanten’ is om verschillende redenen leuk:

• Hij hoort niet thuis in het rijtje van migranten.
• De verwijzing naar het tv-programma dat iedereen kent.
• Vanwege de lange zin (die bijna een verhaal geworden is).
• Maar ook vanwege de schrijnende lulligheid van de problemen
  die de spijtoptanten hebben in vergelijking met de problemen
  van de migranten.

Beluister onze podcast: Impact maken met humor

Dit artikel komt uit het boek Impact maken met humor van Malinca Verwiel. Het staat op de Longlist voor Managementboek van het Jaar. Bestel het op Boom.nl >>>

• Alle genomineerde boeken vind je hier >>>

Door: Malinca Verwiel