Veilige hechting bepaalt meer dan je lief is. Niet alleen hoe je je voelt in relaties, maar ook hoe je functioneert op de werkvloer. Hoe je omgaat met kritiek, of je initiatief durft te nemen, of je kunt samenwerken en vertrouwen op collega’s – het is allemaal terug te voeren op de manier waarop je als kind verbinding hebt leren ervaren. Hechting lijkt een onderwerp voor psychologen of jonge ouders, maar in werkelijkheid zit het verweven in de manier waarop je elke dag met anderen samenwerkt.
In mijn theatershow De vechtkunst van liefhebben en samenwerken laat ik zien hoe subtiel trauma en onveilige hechting de basis kunnen vormen voor overlevingsgedrag op het werk. In het vooronderzoek voor mijn boek Coachen naar de kern: de magie van transformatie beschrijf ik concrete interventies voor teamcoaches en individuele begeleiding, waarmee onveilige hechting kan worden geheeld. Zo ontstaat een nieuw fundament voor succes, werkgeluk en veerkracht.
Lees in deze blog hoe 4 cruciale elementen van veilige hechting bepalen hoe jij omgaat met samenwerking, feedback en verbinding – en waarom dat begint ver vóór je eerste werkdag.
De eerste relatie als blauwdruk voor je leven
Onze allereerste opdracht in het leven is niet leren lopen, praten of zelf eten. Het is het aangaan van een relatie. Nog voordat we woorden begrijpen, zoeken we verbinding. Meestal is het onze moeder die daarin onze eerste spiegel is. (Hechting is van levensbelang, dus ik ga hier verder in op de moeder – maar het kan dus ook de vader of een andere verzorger zijn). Haar blik, haar stem, haar nabijheid zijn letterlijk van levensbelang. Maar wat we nodig hebben is meer dan melk, warmte en een schone luier. Wat we nodig hebben, is afgestemde liefde. Die eerste relatie vormt ons diep vanbinnen – het is de oorsprong van wat we hechting noemen.
Hechting ontstaat namelijk door afstemming en verzorging. In de relatie tussen zuigeling en moeder (of een andere primaire verzorger) ontstaat hechting grotendeels vanuit de behoeften van de baby en de manier waarop de ouder daarop reageert. Niet alleen het voeden, verschonen of in slaap wiegen telt, maar juist de kwaliteit van de interactie maakt het verschil.
Hoewel veilige hechting ook kan ontstaan met niet-biologische ouders/verzorgers en de vader begínt hechting wel in de eerste relatie van je leven: die met de moeder. Deze relatie ontstaat al vóór de geboorte en wordt gevormd in de eerste uren, weken en maanden daarna. De manier waarop een moeder aanwezig is na de bevalling – hoe ze je vasthoudt, aankijkt, troost en voedt – is van grote invloed op de eerste ervaring met verbinding.
Hoe veilige hechting ontstaat
Veilige hechting ontstaat wanneer een kind zich herhaaldelijk veilig, geliefd en begrepen voelt. Niet perfect, maar goed genoeg. Wat nodig is, is geen foutloos ouderschap, maar een ouder die afgestemd is op de behoeften van het kind – die ziet, voelt en beantwoordt.
Een baby kijkt naar zijn moeder, en de moeder kijkt terug. In dat moment gebeurt er iets wezenlijks. Er is oogcontact, een glimlach, een herkenning. De moeder spiegelt de beweging van de baby, en de baby voelt: ik word gezien. Deze subtiele wederkerigheid – het afgestemd zijn op elkaar – is de kern van veilige hechting.
Zoals ook beschreven in het werk van Sue Gerhardt (Waarom liefde zo belangrijk is; Hoe de liefde voor je baby zijn hersenen vormt), wordt in deze vroege interacties letterlijk de architectuur van het brein gevormd. Liefdevolle blik en fysieke nabijheid zijn geen luxe, maar een neurologische voedingsbodem voor gezonde ontwikkeling.
Als je deze 4 kenmerken hebt gekregen
Dit zijn de 4 kenmerken die een verzorger je geeft om veilige hechting mogelijk te maken:
- Snel, consequent en afgestemd reageren op de fysieke en emotionele behoeften van een kind – zodat het kind ervaart: ik doe ertoe.
- Op een uitnodigende manier reageren op de inspanningen die het kind doet om nabijheid te creëren – dus niet afwijzend, koel of afwezig, maar laten merken dat je er graag bent, dat je de ander ook wilt.
- Afstemmen op de emotionele situatie van het kind en empathie tonen – de emotie van het kind spiegelen, benoemen en beantwoorden.
- Liefdevol naar het kind kijken – dit is het krachtigste signaal van bevestiging, en essentieel voor de ontwikkeling van het deel van ‘het sociale brein’- dat deel van de hersenen dat sociaal gedrag ondersteunt.
Veilige hechting begint in het eerste levensjaar
Het gevoel van veiligheid begint al in het eerste levensjaar wanneer je als kind ervaart dat:
- je naar je moeder kan gaan,
- er in je behoeften wordt voorzien,
- jouw gevoelens worden begrepen,
- je voelt dat je welkom bent.
Wanneer deze ervaringen zich herhalen, ontwikkelt zich een fundamenteel vertrouwen. De wereld is een veilige plek. Dat is de betekenis van veilige hechting.
Wat gebeurt er als je veilig gehecht bent
Hechting is cruciaal voor de ontwikkeling van een gezond en evenwichtig mens. Als je veilig gehecht bent, ontwikkel je een stevig gevoel van eigenwaarde. Je ziet jezelf als sterk, bekwaam, lief, waardevol en bijzonder. Je ervaart dat je er mag zijn zonder je te hoeven bewijzen.
Je ontwikkelt ook een basis voor zelfstandigheid. Volgens Susan Anderson, auteur van The Journey from Abandonment to Healing, maakt veilige hechting het mogelijk om op eigen benen te staan.
Als de hechtingsbehoefte niet vervuld is, verdwijnt die niet vanzelf, maar blijft hij juist op de voorgrond. Je kunt dan een sterke – soms zelfs obsessieve – behoefte ontwikkelen om gezien, erkend en gesteund te worden
door anderen.
Daarnaast kan je na veilige hechting beter omgaan met frustratie, falen en problemen, en je bent in staat om initiatief te nemen en door te zetten. Op school of op het werk blijf je eerder gemotiveerd, in plaats van in te storten bij tegenslag, zoals sommige onzekere mensen doen.
Ook ontwikkel je het vermogen om je emoties te reguleren. Je leert gevoelens herkennen en hanteren zonder overspoeld te raken, wat helpt om in balans te blijven in het contact met jezelf en anderen.
Tot slot groeit er een positieve kijk op de wereld. Je vertrouwt erop dat mensen in de kern goed zijn, dat nabijheid mogelijk is, en dat er hulp komt als je die nodig hebt. Deze kijk maakt het makkelijker om verbindingen aan te gaan en te onderhouden, ook als het leven niet altijd meezit.
Veilige hechting werkt dus door op alle lagen van je leven: hoe je naar jezelf kijkt, hoe je met emoties omgaat, hoe je relaties aangaat, en hoe je het leven als geheel ervaart.
Hechting als fundament voor vertrouwen
Dit innerlijke gevoel van veiligheid zie je terug in gedrag. Een veilig gehecht kind dat op school wordt afgewezen door een klasgenoot, zal zich verdrietig voelen, maar durft met die pijn naar een volwassene te gaan of steun te zoeken bij een vriendje. Een onveilig gehecht kind kan zich juist terugtrekken, doen alsof het hem niets doet, of woedend worden – omdat de ervaring van steun en troost in het verleden ontbrak, weet het niet hoe het zich veilig kan verbinden in kwetsbaarheid.
Volwassenen die veilig gehecht zijn, vertonen in relaties gedrag dat getuigt van vertrouwen. Ze durven zich open te stellen, durven hulp te vragen en kunnen nabijheid toelaten zonder zichzelf te verliezen. Wanneer ze kritiek krijgen van een geliefde, voelen ze zich misschien geraakt, maar zoeken ze het gesprek op. Iemand met een onveilige hechtingsstijl kan in dezelfde situatie juist dichtklappen, aanvallen, of de ander helemaal vermijden – omdat nabijheid voelt als een risico in plaats van een rustpunt.
Hechting als basis voor samenwerken op de werkvloer
Hechting speelt niet alleen een rol in onze privésfeer, maar ook in hoe we functioneren op de werkvloer in de manier waarop we reageren op spanningen, kritiek of onzekerheid. Hieronder twee voorbeelden van hoe veilige en onveilige hechting zich kunnen uiten in werksituaties:
Voorbeeld 1: Je leidinggevende geeft onverwacht kritische feedback op een presentatie.
- Bij veilige hechting kan iemand even slikken, maar blijft er een innerlijk gevoel van eigenwaarde. De reactie zou kunnen zijn: “Dat was niet fijn om te horen, maar ik weet dat ik in de basis goed werk lever. Ik vraag om verduidelijking, zodat ik het kan verbeteren.” Deze persoon durft het gesprek aan te gaan, stelt zich leerbaar op en blijft verbonden met de taak én de relatie.
- Bij onveilige hechting voelt de kritiek als een persoonlijke afwijzing. De interne reactie kan zijn: “Zie je wel, ik heb gefaald.” Deze persoon kan dichtklappen, zich terugtrekken, of juist in de verdediging schieten. Het gevoel van onveiligheid maakt het lastig om open te blijven staan voor feedback of samenwerking.
Voorbeeld 2: Je stuurt een belangrijk voorstel naar een collega of team, maar je hoort steeds niets terug.
- Bij veilige hechting blijft iemand rustig en denkt: “Waarschijnlijk hebben ze het druk. Ik stuur even een vriendelijke reminder.” Er is ruimte voor mildheid naar zichzelf én naar de ander. De situatie wordt niet als bedreigend ervaren.
- Bij onveilige hechting kan er meteen onzekerheid en zelfkritiek ontstaan: “Ze nemen me niet serieus.” Of juist boosheid: “Ze negeren me gewoon.” Deze gevoelens kunnen leiden tot terugtrekken, overcompenseren of passief-agressief gedrag, wat de samenwerking op langere termijn onder druk zet.
Heling is mogelijk
Veilige hechting is geen afgesloten hoofdstuk uit de kindertijd. Ook als volwassene kunnen we leren hechten. De wond van onveilige hechting kan helen, als we in de loop van ons leven relaties aangaan waarin we ervaren dat we er mogen zijn. We kunnen veilige hechting aangaan met een moederfiguur, een goede vriendin, een partner.
In Teamcoaching en Intervisie met de Authentieke Dialoog (Kilian, 2015) heb ik beschreven hoe hechting doorwerkt bij een gezonde werkcommunity. Ook in Geluk op het werk? Train je gelukscompetenties! (Kilian, 2018) komt hechting weer terug bij de gelukscompetentie ‘Communitybuilding’.
Door: Veronique Kilian
Veronique Kilian is auteur, (team)coach en theatermaker. Eerder schreef zij 3 boeken over teamcoaching, werkgeluk en leiderschap. Ook interviewt zij leiders en professionals in haar Chief Happiness Officer Podcast. Meer over haar is te vinden op veroniquekilian.nl en trainjegelukscompetenties.nl
