Op wereldschaal hebben religies, levensbeschouwingen en ideologieën van oudsher geclaimd de oplossing te bieden voor moeilijkheden in het leven. Nu bieden genoemde stromingen wellicht veel waardevols, maar vaak pretenderen ze ook de waarheid in pacht te hebben in de vorm van absolutisme. Deze opvatting leidt meestal tot een vaste overtuiging over waar je naartoe moet groeien als individu. Er is een eindpunt waar je nog niet bent, maar waar je door hard te werken en veel te oefenen wellicht kunt komen.
Het einddoel van je ontwikkeling is omschreven en er is een wenselijke en noodzakelijke weg die je moet afleggen om dat te bereiken. Tevens kenmerken dergelijke stromingen zich door een ethiek over wat goed en fout is. Of het nu het bereiken van het Nirvana is, het volledig oordeelloos begeleiden of het uitbannen van negatieve gevoelens, het eindpunt wordt gegeven.
Het gebrek aan relativering van het eigen gezichtspunt leidt tot het proclameren van algemeen geldende waarheden. In het kielzog daarvan worden andere visies uitgesloten en ontstaat een sfeer van absolutisme en sektarisch denken. Ook veel spirituele stromingen lopen in deze valkuil, althans de aanhangers daarvan (Trungpa, 1999). Paradoxaal genoeg is de absolute verkondiging van het eigen gelijk vaak in flagrante tegenspraak met de openheid, menselijkheid en liefde die zo’n beweging zegt te willen bevorderen.
De relativering van methoden en modellen
Dit fenomeen van absolutisme doet zich ook voor op kleinere schaal, in het kader van vraagstukken van individuen, teams en organisaties. Er is een grote hoeveelheid management-, psychologie- en zelfhulpboeken op de markt die wéér een nieuwe aanpak beschrijven. Elk nieuw model bergt het risico in zich dat het de ultieme oplossing presenteert. En voor zover het niet als de ultieme oplossing wordt gepresenteerd, wordt dit vaak door aanhangers van het model wel als zodanig opgevat.
Het zal duidelijk zijn dat ook ik niet ontkom aan de paradox van een oplossing te presenteren en tegelijk te vermelden dat dit slechts een mogelijke aanpak is. Ik vind dit van belang, niet zozeer als waarschuwing aan jou als lezer, maar vooral omdat ik ervan overtuigd ben dat oplossingen niet algemeen geldig kunnen zijn om de volgende redenen:
- de effectiviteit van elk model of oplossing zal zich in een concrete context en situatie moeten bewijzen, omdat alleen dan kan blijken of de oplossing werkt;
- gezien de complexiteit van vraagstukken is het wenselijk om als begeleider een diversiteit aan oplossingen voorhanden te hebben,
om flexibel te kunnen inspelen op wat nodig is; - uit onderzoek naar psychotherapie blijkt dat de effectiviteit van een bepaalde therapie minder bepaald wordt door het gehanteerde
model of de gekozen methode, maar vooral afhankelijk is van de persoon van de therapeut (Van Oenen, 2020).
Houding
Dit laatste argument is ook een reden waarom ik in het boek Omgaan met ongemak in training en coaching de focus leg op de innerlijke houding van de begeleider en niet een nieuw model of methode propageer. Dit maakt modellen en methoden niet zinloos, zeker niet. Maar om effectief te zijn is inzicht in de persoon van de begeleider en zijn of haar houding onmisbaar.
Tot slot spelen nog de volgende aspecten mee bij het nadenken over de aard van oplossingen:
- Vaak hebben oplossingen het inhoudelijke karakter van meer van hetzelfde.
- Problemen kunnen niet opgelost worden vanuit hetzelfde niveau dat ze deed ontstaan (Einstein).
We kunnen bovenstaande aspecten waarschijnlijk niet voorkomen, want ze zijn inherent aan het gegeven ‘oplossing’. Ik probeer genoemde twee aspecten te ondervangen. Mijn invalshoek voor een ‘oplossing’ is niet meer van hetzelfde. En wat ik voorstel, is van een ander niveau dan een inhoudelijke oplossing voor een probleem. Ik ondervang beide aspecten door het over de houding te hebben en niet over de inhoud of methoden van interventies.
- Dit artikel komt uit het boek Omgaan met ongemak in training en coaching. Het staat op de Longlist voor Managementboek van het Jaar. Je bestelt het op Boom.nl >>>
- Alle boeken van de longlist vind je hier >>>
Door: René Meijer
