Goed leiderschap kan niet zonder hoop. Hoop gaat over de toekomst, die anders en beter moet worden dan wat achter ons ligt. Hoop gaat ook over het heden – nu de hoop uitspreken dat het straks beter en anders wordt. Hoop gaat over de concrete wereld, over het alledaagse, een concrete voorstelling van wat komen gaat. Leiderschap kan niet zonder deze waarde, die mensen in beweging zet. Een goede leider heeft volgelingen die hem of haar vertrouwen en die in woord en gedrag laat zien over een goed karakter te beschikken, waarden na te streven, waaronder hoop. Deze leider biedt een hoopvol perspectief, gericht op een concrete situatie in de toekomst.
Op een congres over leiderschap in de zorg gaf een van de inleiders hiervan een mooie omschrijving:
Terwijl onze artsen voor de patiënten zorgen, onze beleidsmensen kwaliteit bevorderen en de managers de organisatie beheren, zorgt het leiderschap voor de toekomst en neemt anderen daarin mee!
Leiders zijn al in die toekomst geweest, zoals mijn persoonlijke coach en raadgever eens zei:
Leiders die hoop brengen zijn eerst zelf bij die horizon geweest. Ze hebben er als het ware al rondgekeken. Ze weten hoe het er daar uitziet en wat er daar anders en beter is.
Hoop is een breed begrip en uit zich in allerlei vormen. Laten we onszelf spiegelen aan een aantal aspecten van hoop die voor een leider belangrijk zijn. Vervolgens kunnen we onze opgedane inzichten – waar wenselijk – omzetten in meer hoopvol gedrag.
De hoop voor jezelf
Bij geen van de kernwaarden (uit het boek De Vorstenspiegel – red.) begin ik zo direct als hier. Dat heeft alles met de hoop zelf te maken. Wat zie je vandaag in de spiegel? En als je verder kijkt, wat zie je achter je en in de spiegel voor je? Wat is de lijn van je verleden naar het heden en de toekomst? Of zoals de Amerikaanse raadgever (Covey) in leiderschap eens zei: ‘Begin met het einde voor ogen.’ Welk einde heb jij voor jezelf voor ogen? Wat voor mens, persoon ben jij voor jezelf en anderen geweest, op het werk en privé? Wat is de erfenis, de indruk die je achterlaat? Je kunt anderen onmogelijk hoop, een perspectief voor de toekomst bieden als je geen hoop hebt voor je eigen toekomst. Wat is jouw hoop?
Aan kinderen vragen we vaak: ‘Wat wil je later worden?’ Maar als we wat ouder worden, verstomt die vraag. Dan is de vraag: ‘Wat voor werk doe je?’ Misschien wordt er daarna nog gevraagd naar een vervolgstap in je loopbaan, maar dat is het dan wel. Het lijkt alsof we de hoop op vernieuwing, groei en verandering hebben opgegeven. Ik wil in dit artikel met je terug naar die vraag over het perspectief, de hoop van jouw toekomst.
De manier waarop je vanuit de kernwaarde hoop met jezelf omgaat, zal doorwerken in de manier waarop je op ditcpunt met anderen omgaat. Stimuleer je hun verwachtingen, scenario’s en dromen? Of gedraag je je nonchalant of zelfs afwijzend onder het mom van realisme of zelfs cynisme?
Leiders die positieve impact nastreven, stimuleren de hoop, de droom op een andere en betere situatie. Zonder hoop zijn innovatie, sociale vooruitgang en groei en ontwikkeling onmogelijk. Dat wil niet zeggen dat onze hoop en verwachtingen altijd uitkomen, maar ze hebben altijd een functie. Ze vormen namelijk het perspectief waar je naartoe werkt. Een perspectief dat gevuld wordt door de hoop op verandering, met als gevolg een beter resultaat.
Mentaal kompas
In mijn jeugd heb ik korte tijd (twee jaar om precies te zijn) aan atletiek gedaan. Wat me daarvan is bijgebleven, is dat behalve discipline en techniek ook het mentale ‘spel’ dat je met jezelf speelt onderdeel is van de training. Een trainer en raadgever gaf me na een aantal observaties de instructie om voor de finish niet af te remmen. Net als sommige andere beginnende atleten liet ik namelijk alle gevoelens van vermoeidheid al ruim voor de finish toe, waardoor ik zo’n tien meter te vroeg begon af te remmen. De raadgever leerde me mijn energie beter te verdelen en een punt in gedachten te nemen op zo’n vijf meter ná de finish om in volle vaart naartoe te rennen. Deze en andere mentale technieken, die te maken hebben met ons voorstellingsvermogen en met een focuspunt aanbrengen, hielpen mij zonder al te veel extra inspanning aanmerkelijk sneller te gaan lopen. Ik leerde me niet alleen te richten op het fysieke, de techniek en de (toenemende) vermoeidheid, maar te sturen op mijn innerlijke mentale kompas.
Mensen die in de sport, wetenschap of techniek topprestaties leveren, hebben de technieken van de hoop onder de knie. Ze zijn virtuoos in het vermogen voor zichzelf of anderen een concreet beeld neer te zetten van een nieuwe situatie, een prestatie van formaat! We kunnen hierbij aan Albert Einstein denken, die revolutionaire nieuwe theorieën ontwikkelde en natuur- en wiskundige vraagstukken oploste, aan Anton Phillips, die wereldwijd toonaangevend werd in de productie van gloeilampen, aan Steve Jobs of Elon Musk, die de autowereld met de komst van de elektrische Tesla voorgoed heeft veranderd.
Spiegel van mijn dochter
Het is belangrijk ons te realiseren op welke manier we anderen primen – met name onze kinderen en de jeugd in het algemeen. Welke voorbeelden laten wij in woord en gedrag zien? Toen mijn dochter op de middelbare school zat, hield ze me een spiegel voor:
Papa, ik heb geen zin meer in die feestjes met volwassenen. Mensen vragen alleen maar hoe het gaat op school, wat ik daarna wil gaan studeren en wat ik wil worden. Als ik zeg dat ik iets met communicatie wil doen, blijft het stil. Niemand vraagt waarom ik dat wil gaan doen. Ik zou ook wel wat willen vertellen over mijn vrijwilligerswerk in de ouderenzorg, maar iedereen is alleen maar bezig met geld. Wat ik met een studie communicatie kan doen en of ik met communicatie veel kan verdienen. Waarom kunnen we niet gewoon praten over wat ons gelukkig maakt, waar we voor willen staan in de toekomst? Ik wil kijken of ik kan helpen mensen beter met elkaar te laten praten, want dat gaat zo vaak mis! Daar zal ik mij op richten en ik hoop bij te dragen aan een betere communicatie in deze wereld.
Ik viel even stil van zo veel wijsheid. Wat ben ik (ook nu nog) trots op haar! Ondertussen heeft mijn dochter een goedbetaalde baan in de IT-wereld links laten liggen en doet ze een promotieonderzoek naar problemen die kunnen optreden bij communicatie tussen mensen. Zij volgt haar hart, haar droom en als ouders steunen wij haar hierbij van harte.
Hoop is dus gericht op een concrete, andere toekomst. Je bent niet tevreden met de huidige situatie. Het kan beter, anders. Misschien met weinig inspanning, maar wel met een andere mentale instelling, gebaseerd op jouw voorstellingsvermogen.
Bron: De Vorstenspiegel
Door: Gabriël Anthonio
