Modern risicomanagement heeft nog steeds vier klassieke valkuilen. Die zijn niet nieuw, maar wel actueel. Fascinerend, hoe velen – inhoudelijke professionals, leidinggevenden, adviseurs én zelfs risicomanagers – er steeds weer met open ogen en de beste bedoelingen invallen. Wat zijn die vier valkuilen? Het gaat om complexiteit, getallen, illusie en niets dóen. Zijn ze te vermijden? Jazeker: door deze valkuilen te herkennen, te erkennen en er tijdig voor stil te staan. Dat laatste vanuit een prikkelende vraag. Dit blog gaat over de derde valkuil: illusie.
Valkuil 3: illusie
Dit menstype loop je in de praktijk nog regelmatig tegen het lijf: de daadkrachtige manager of bestuurder, die echt verwacht (of hoopt) dat met risicomanagement geen risico’s meer optreden. Let op de vraag die daar aan vooraf gaat: “Ik wil een complete en objectieve risicoanalyse.” Het enige juiste antwoord is een tweemaal luidruchtig NEE. Een compleet risicodossier kan per definitie niet. Zelfs een risicodossier met 543 risico’s is met zekerheid niet compleet. Je weer immers niet wat je niet weet. Dergelijke risico’s ervaar je pas als ze optreden.
En dan die objectieve risicoanalyse. Ga eens na, weet jij een écht honderd procent objectief risico te verzinnen? Een risico dat relevant is, omdat het een relevant doel kan beïnvloeden? Dus een risico, waarvan de kans van optreden én ook alle mogelijke gevolgen volledig en feitelijk bekend zijn? Best lastig, voor een fenomeen dat inherent onzeker is. En dan hebben we het nog niet eens over de verschillen in risicoperceptie of -beleving, bijvoorbeeld op basis van eerdere ervaringen met een risico.
Hoe deze valkuil te vermijden?
Hoe is de hardnekkige illusie van de complete en objectieve risicoanalyse door te prikken? Dit is geen rocket science, het vergt wel vasthoudendheid. Blijf geduldig uitleggen dat hedendaags risicomanagement over optimaal leren omgaan met risico’s gaat. Het grootste risico is misschien wel te weinig risico nemen, waardoor doelen slechts ambitieuze doelen blijven, in plaats van gerealiseerde doelen worden.
Blijf ook uitleggen dat er altijd wel iets onverwachts blijft optreden, gegeven de dynamiek waarin veruit de meeste organisaties zich bevinden. Dit is met objectiveren echt niet te vermijden. Besteed die tijd liever aan het organiseren van resilience of veerkracht, zodat de organisatie tegen een stootje kan als een onaangekondigd risico zich manifesteert.
Leg ook uit dat niemand met écht verstand van zaken – mogelijk een pijnlijk punt – het aandurft om risico’s honderd procent objectief te noemen. En dat desondanks, met het benutten van kennis, ervaring, diversiteit en gezond verstand, veel risico’s wel degelijk heel behoorlijk in toom zijn te houden.
Stilstaan
Tot slot, hoe weet je nu of je deze valkuil daadwerkelijk hebt vermeden? Door af en toe stil te staan, en jezelf, je team, je collega’s een prikkelende vraag te stellen:
- Hoe zijn we bezig om de illusie van volledige risicobeheersing te voeden?
Formuleer op deze vraag samen een oprecht antwoord én handel er naar. Dit onder het nog niet zo bekende motto Wie stilstaat voor een valkuil, die valt er niet in.
Door: Martin van Staveren
Dr. Martin van Staveren staat voor anders omgaan met risico’s. Hij adviseert organisaties over realistisch en vernieuwend risicomanagement. Ook is hij kerndocent aan de Executive Masteropleiding Risicomanagement, Universiteit Twente. In 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk. In augustus 2018 verschijnt zijn volgende boek: Risicoleiderschap.
