Een goede vraag kan méér dan alleen een gesprek op gang brengen: het kan verbinding creëren, inzichten losmaken en echte verandering in gang zetten. Dat blijkt ook uit het beroemde experiment van psycholoog Arthur Aron, bekend van de 36 vragen die mensen dichter bij elkaar brengen. Journalist Mandy Len Catron maakte dit concept wereldberoemd toen zij het in 2014 zelf uitprobeerde – en ontdekte hoe snel een gesprek in de diepte kan komen.
Het is warm, die nacht in de zomer van 2014, wanneer ergens op een brug in New York een vrouw en een man staan. Ze staan tegenover elkaar en kijken elkaar diep in de ogen, minutenlang. Het is een mooi tafereel, al valt het natuurlijk niet uniek of bijzonder origineel te noemen. Voor hen hebben vele mannen en vrouwen daar gestaan en na hen zullen er nog vele volgen. Toch zal het verhaal over deze ontmoeting de wereld over gaan, zodra de vrouw (die Mandy Len Catron heet) er een essay over publiceert in The New York Times.
De avond is begonnen in een bar, zoals ieder eerste afspraakje tussen twee mensen die elkaar hebben gezien, wederzijdse interesse tonen en elkaar beter willen leren kennen. Al snel is de zaak in bijzonder vaarwater gekomen. Mandy Len brengt het gesprek op een lijst met vragen, die haar altijd buitengewoon heeft geïntrigeerd. De vragenlijst, zo herinnert ze zich, is ontworpen door een Amerikaanse wetenschapper. Wat de precieze bedoeling ervan was, weet Catron niet meer. Wel is haar bijgebleven dat twee proefpersonen tijdens een van de onderzoekingen verliefd werden en zes maanden na die ontmoeting in het huwelijk traden. En, saillant detail: het gehele onderzoeksteam was daarbij uitgenodigd, zo vertelt Catron.
Zou je verliefd kunnen worden door samen een aantal vragen te beantwoorden? Het lijkt even onwaarschijnlijk als spannend. ‘Let’s try it,’ zegt de man. Ze besluiten het experiment te wagen. Catron zoekt op haar smartphone de vragenlijst op. Die blijkt te bestaan uit een set van zesendertig vragen, onderverdeeld in drie series van twaalf. Een van de eerste vragen is: ‘Waaruit bestaat voor jou een perfecte dag?’ Verder in de lijst staan vragen als: ‘Noem drie dingen die jij en je partner gemeen hebben.’ En: ‘Als je vanavond zou sterven, waarvan zou je dan het meest spijt hebben dat je het niemand ooit verteld hebt?’
Vraag voor vraag wisselen ze de antwoorden met elkaar uit. De vragen lopen op in mate van intimiteit en persoonlijk karakter. De avond vordert en om hen heen stroomt de bar geleidelijk aan vol. Maar ze merken er weinig van, zo gaan ze op in het formuleren van antwoorden op de vragen, op het luisteren naar elkaar. Ongemerkt en welhaast onvermijdelijk verliezen ze zich in het proces dat zich tussen hen voltrekt. Het is na middernacht als ze klaar zijn met de zesendertigste en laatste vraag. ‘Dat ging lang niet slecht!’ stelt Catron opgewekt vast. Aarzelend kijken ze elkaar aan: zullen we …? Even later staan ze buiten op de brug en na een hoop nerveus gelach kijken ze elkaar vier eindeloze minuten in de ogen.
‘To fall in love with anyone: do this’, heet het artikel dat Catron een halfjaar later publiceert. Net als in een film heeft het verhaal zijn logische en onvermijdelijke vervolg gekregen en zijn zij en haar date hartstochtelijk verliefd op elkaar geworden. Hoe kon het ook anders! Na publicatie gaat het relaas van Catron snel de wereld rond. Via sociale media vindt het zijn weg naar allerlei bladen, die gretig schrijven over de bijzondere set vragen met vermeend magische krachten. Niet lang daarna is De vragenlijst waar je verliefd van wordt een feit.
Een vragenlijst waar je verliefd van wordt
Eerste reeks
- Als je iedereen ter wereld mocht kiezen, wie zou je dan het liefst ontvangen voor een eetafspraak?
- Zou je beroemd willen zijn? Op welke manier?
- Oefen je weleens voor een telefoongesprek wat je gaat zeggen? Waarom?
- Waaruit bestaat een ‘perfecte’ dag voor jou?
- Wanneer heb je het laatst voor jezelf gezongen? En voor iemand anders?Als je negentig kon worden en je zou de laatste zestig jaar van je leven ofwel het lichaam ofwel de geest van een dertigjarige kunnen houden, welke zou je dan willen?
- Heb je stiekem een idee over hoe je dood zult gaan?
- Noem drie dingen die jij en je partner gemeenschappelijk lijken te hebben.
- Voor wat in je leven ben je het meest dankbaar?
- Als je iets kon veranderen aan de manier waarop je bent opgevoed, wat zou dat dan zijn?
- Neem vier minuten de tijd en vertel je partner je levensverhaal zo gedetailleerd mogelijk.
- Als je morgen wakker zou kunnen worden met een nieuwe goede eigenschap of een nieuw talent, welke of wat zou dat dan zijn?
Tweede reeks
- Als een kristallen bol je de waarheid zou kunnen vertellen over jou, je leven, de toekomst of iets anders, wat zou je dan willen weten?
- Is er iets waarvan je al lang droomt om te doen? Waarom heb je het nog niet gedaan?
- Wat is je grootste prestatie van jouw leven?
- Wat waardeer je het meest in een vriendschap?
- Wat is je meest gekoesterde herinnering?
- Wat is je ergste herinnering?
- Als je wist dat je over een jaar plotseling zou sterven, zou je dan iets veranderen aan de manier waarop je nu leeft? Waarom?
- Wat betekent vriendschap voor je?
- Welke rollen spelen liefde en genegenheid in je leven?
- Deel om beurten iets wat je een positieve eigenschap van je partner vindt. Deel in totaal vijf items.
- Hoe hecht en warm is je familie? Denk je dat jouw jeugd gelukkiger was dan die van de meeste mensen?
- Hoe voel je je over je relatie met je moeder?
Derde reeks
- Doe allebei drie we-beweringen. Bijvoorbeeld: ‘We zitten in deze kamer en we voelen ons …
- Maak deze zin af: ‘Ik wilde dat ik iemand had met wie ik kon delen …’
- Als je een goede vriend van je partner zou worden, vertel hem of haar wat dan belangrijk voor hem of haar zou zijn om te weten.
- Vertel je partner wat je leuk aan hem of haar vindt. Wees heel eerlijk en zeg dingen die je waarschijnlijk niet zou zeggen tegen iemand die je net hebt ontmoet.
- Deel een gênant moment uit je leven met je partner.
- Wanneer heb je voor het laatst gehuild met iemand erbij? En alleen?
- Vertel je partner iets dat je nu al leuk aan hem of haar vindt.
- Wat, als er al zoiets bestaat, is te serieus om grappen over te maken?
- Als je vanavond zou sterven zonder kans om met wie dan ook te communiceren, waarvan zou je dan het meest spijt hebben dat het iemand niet verteld hebt? Waarom heb je het diegene nog niet verteld?
- Je huis, met alles wat je bezit erin, vliegt in brand. Nadat je je geliefden en huisdieren gered hebt, kun je nog één keer terug om iets in veiligheid te stellen. Wat zou dat zijn? Waarom?
- Wiens dood, van alle mensen in je familie, zou jou het meest ontregelen? Waarom?
- Deel een persoonlijk probleem en vraag je partner om advies hoe hij of zij het zou aanpakken. Vraag je partner ook om weer aan jou te vertellen hoe je je lijkt te voelen over het gekozen probleem.
Bron: Arthur Aron e.a. (1997).
Het is natuurlijk een prikkelend gegeven: verliefd op iemand worden, alleen door wat vragen te beantwoorden. Geen wonder dat Catrons artikel zoveel aandacht trok – soms zijn verhalen zo mooi, dat ze waar zouden moeten zijn. Nadere beschouwing leert echter dat ze sommige details fraaier heeft gemaakt – of zich mooier herinnerde – en dat het een uiterst twijfelachtige claim is dat dit vragen zijn waar je verliefd door wordt.
Het klopt dat de vragenlijst waar zij met haar afspraakje mee aan de slag ging, was ontworpen door een onderzoeker; dat was de Amerikaan Arthur Aron. En bij een van de onderzoeken waren inderdaad twee proefpersonen verliefd geworden. Dat was echter een toevalstreffer geweest, want het was in het geheel niet de opzet om met de vragenlijst gericht en doelbewust (gevoelens van) verliefdheid op te wekken. Aron en zijn collega’s zochten naar een methode om een tijdelijk gevoel van intimiteit te creëren.
De proefpersonen deden aan het onderzoek mee in gemengde duo’s en – aangezien er niet genoeg mannen waren – duo’s van vrouwen. De proefpersonen keken elkaar niet, anders dan Catron suggereert, zwijgend in de ogen. ‘Het lijkt onwaarschijnlijk’, zo schrijven de wetenschappers op nuchtere toon, ‘dat de procedure trouw, afhankelijkheid, betrokkenheid of andere aspecten van een relatie voortbrengt. Daarvoor is meer tijd nodig’ (Aron, Melinat, Aron, Vallone & Bator, 1997).
Door: Joris Brenninkmeijer, Mieke Voogd
Bron: De juiste vraag – De kunst van het vragen stellen in coachende gesprekken
