Tobben wordt veelal als een negatieve bezigheid gezien, maar dat is zeker niet het hele verhaal. Want tobben kent naast diverse nadelen ook genoeg voordelen. Uit ons eigen onderzoek komt duidelijk naar voren dat mensen ook beter worden of zich beter voelen na een periode van tobben.
Laten we beginnen met het opsommen van de nadelen en daarna inzoomen op de voordelen. Oftewel: ‘elk nadeel heb z’n voordeel’.
De nadelen van tobben
Veel mensen vinden van zichzelf dat ze niet zouden mogen piekeren. Het is immers een manier om in problemen te blijven denken en erger nog: in hypothetische problemen die zich wellicht helemaal niet gaan voordoen.
Je kunt je verliezen in sombere gedachten. En dat is dan weer slecht voor je nachtrust en je kunt er zelfs lichamelijke klachten door krijgen. Ook kun je dingen of keuzes die er echt toe doen gaan vermijden. Want piekeren is voor velen van ons slechts een vluchtroute. Als je jezelf al tobbend maar bezighoudt met allerlei (bij)zaken, dan hoef je immers minder stil te staan bij de werkelijke thema’s die je in je leven moet aanpakken. Als je bijvoorbeeld veelvuldig piekert over je kinderen, dan is er wellicht amper ruimte om te tobben over dat verdachte plekje op jouw huid. En heb je ook geen tijd om naar de dokter te gaan. Piekeren als escape bespreken we in hoofdstuk 2 van het boek Tobwijven.
‘Piekeren is ongezond als je last krijgt van zogenoemde kettinggedachten, waarbij je maar blijft malen over bepaalde zaken waarop je meestal geen invloed hebt. Het belemmert je dagelijks leven en zorgt ervoor dat je ’s avonds nog uren ligt te woelen voordat je eindelijk in slaap valt’, zegt Colin van der Heiden, klinisch psycholoog bij PsyQ en expert op het gebied van piekeren (Post, 2023). ‘De notoire tobber zit vast in negatieve denkpatronen en heeft zichzelf aangeleerd om werkelijk álles te overdenken.’
Wakker liggen van getob
Uit ons onderzoek blijkt dat 37 procent van alle respondenten regelmatig of vaak wakker ligt van getob. Dat is ruim een derde die last heeft van nachtelijk gewoel door een hoofd vol gedachten. Tobben heeft ook een grote impact op onze gezondheid, zo blijkt uit het promotieonderzoek van psychologe Caroline Schlinkert (2018). Zij schrijft: ‘Door de combinatie van stress en piekeren raken mensen vervreemd van hun lichaam.’ Het grote gevaar van tobben is dat je niet meer ziet wat écht belangrijk is. Je raakt je hongergevoel kwijt, beseft niet wanneer je een pauze nodig hebt en komt ’s avonds moeilijk in slaap. De algehele vitaliteit van je lichaam gaat achteruit.
Piekeraars zouden daardoor vatbaarder kunnen zijn voor lichamelijke klachten zoals een hoge bloeddruk, pijn en chronische vermoeidheid. Al bij kleine hoeveelheden piekerstress kunnen er klachten ontstaan. Wie structureel te veel tobt, krijgt volgens Van der Heiden ook last van allerlei klachten zoals slaapproblemen, stress of zelfs een burn-out.
Het levert me niets op. De vraag die me bezighoudt is lastig te beantwoorden.’
‘Voor mij is het zelden zinvol.’
‘Tobben kost mij erg veel energie en ik zou graag de “uit”-knop vinden.’
(respondenten eigen onderzoek)
De voordelen van tobben
Maar liefst 65 procent van onze respondenten ervaart voordelen van tobben. We zetten de meest genoemde voordelen voor je op een rijtje.
- zelfkennis
- tijd nemen
- beschouwing
- ontwikkeling
- scherp blijven
- onderbouwde keuze
- scherpe keuzes maken
- afwegen perspectieven ideeën
- invalshoeken
- kiezen nadenken
- rust
Stel je eens voor, dat je heel goed zou zijn in tobben. Voor het betere tobwerk moet je beschikken over een geweldige fantasie, moet je goed risico’s kunnen inschatten, een empathisch vermogen hebben, verantwoordelijkheidsgevoel en een hoge standaard nastreven voor jezelf en de wereld om je heen. Dat klinkt als een positieve cocktail toch? Achter iedere tobgedachte gaat dan ook wel iets waardevols schuil. Als je je druk maakt over je baan kan dat erop wijzen dat je een betekenisvolle rol in de maatschappij wilt innemen of financieel zelfstandig wilt zijn.
Door tobben leer je oplossingsstrategieën te bedenken en maak je uiteindelijk keuzes. Het is ook een zoekstrategie.’ – Latha Boland en GZ-psycholoog
Positieve effecten van tobben
Anne Pek beschrijft in het artikel ‘De voordelen van piekeren’ in Psychologie Magazine (2021) de vijf positieve effecten van tobben:
- Tobbers zijn beter voorbereid. Ze winnen vroegtijdig informatie in en zoeken naar oplossingen voor potentiële problemen. Dit verstandige gedrag leidt vaak ook juist naar een betere gezondheid.
- Tobbers zijn minder snel van slag bij tegenspoed. In gedachten zijn tobbers op alle negatieve scenario’s voorbereid en daardoor minder van slag wanneer er iets tegenzit. Ze hebben die tegenvaller allang ingecalculeerd.
- Tobbers zijn blijer bij voorspoed. Als situaties beter uitpakken dan de piekeraar in eerste instantie had gedacht, zijn ze blijer en dankbaarder dan het zorgeloze type. Dit type reageert juist eerder boos: ‘Ik heb me voor niks zorgen gemaakt.’
- Veel tobben kan een teken van intelligentie zijn. Een Canadees onderzoek uitgevoerd door psychologen van de Universiteit van Lakehead (Penney e.a., 2015) suggereerde dat er een verband is tussen overmatig piekeren en intelligentie. Het onderzoek, geleid door Alexander M. Penney, wees uit dat mensen die vaker piekeren of angstig zijn, vaak hogere niveaus van verbale intelligentie vertonen. De onderzoekers gingen ervan uit dat piekeren kan ontstaan door de neiging om complexere denkprocessen te doorlopen en te anticiperen op hypothetische scenario’s, wat wijst op een vermogen om complexe problemen en sociale situaties te analyseren.
- Vanuit de evolutieleer gezien is tobben een manier van overleven. Het kost je minder om je voor te bereiden op doemscenario’s die niet uitkomen dan om niet voorbereid te zijn op daadwerkelijk gevaar.
Tob eens zinvol
‘Tobben is voor mij voelen waar het niet (meer) klopt en het daagt me uit om iets in beweging te zetten. Als een soort brandstof.’
‘Vooral nieuwe perspectieven en de tijd nemen om te voelen wat goed is.’
‘Reflectie (zoals ik tobben zie) helpt me om de dingen scherp te krijgen.’
‘Als ik ergens over tob dan kom ik soms tot andere inzichten dan wanneer ik impulsief een beslissing neem.’
(respondenten eigen onderzoek)
Geef als frequente tobber de moed dus niet op, want tobben kent vele voordelen. Zo kan het je aanzetten tot actie en zorgt het ervoor dat we beter kunnen omgaan met tegenslag. Toekomstgericht piekeren pakt soms ook in je voordeel uit. Als je bijvoorbeeld alle mogelijke onheilspellende scenario’s in je hoofd hebt doorlopen, dan komt het wellicht minder hard aan als een van deze doordachte scenario’s uiteindelijk ook werkelijkheid wordt.
Tobben maakt uiteindelijk heel duidelijk wat wij belangrijk vinden in het leven en welke prioriteiten wij aan die zaken toekennen. En dat is helemaal zo gek nog niet, omdat het ons helpt om onze doelen sneller en doordachter te bereiken.
Bron: Tobwijven
Door: Judith Caanen, Lisa Wouters
