Vrij coachen in tijden van verschil
De verkiezingen laten zien hoe verschillend we kijken naar wat belangrijk is. Niet alleen in Den Haag, maar ook in onze organisaties, teams en gesprekken aan de keukentafel. Iedereen zoekt houvast. We willen gehoord worden. We willen dat wat voor ons klopt, blijft staan.
En daar loopt het vast. Want onder al die woorden liggen waarden die heilig zijn: vrijheid, veiligheid, zorg, verantwoordelijkheid.
En precies op de plek waar waarden botsen, wordt het spannend, ook in coaching.
Heilige waarden: dat wat we proberen te beschermen
Wie goed luistert, hoort in elk standpunt een poging om iets waardevols te beschermen. De één verdedigt vrijheid, de ander veiligheid. De één autonomie, de ander verbinding. Het zijn geen meningen, maar waarden die raken aan wie we zijn. Daarom doen verschillen pijn. Ze raken aan iets bestaands: Wie ben ik als ik dit loslaat? Waar hoor ik bij?
Als coach kom je dit overal tegen. In teams waar mensen elkaar kwijt zijn. In leiders die balanceren tussen koers houden en zorg dragen. In cliënten die zeggen: “Ik wil trouw blijven aan mezelf, maar ik wil niemand verliezen.” Dat zijn de momenten waarop het spannend wordt en coaching echt begint.
Een moment uit de praktijk
Een team in de zorgsector is verdeeld. De één zegt: “We moeten grenzen stellen, anders branden we op.” De ander reageert: “Maar we zijn er voor de cliënten, die kunnen we niet in de steek laten.”
De toon wordt harder. Niemand luistert nog echt. De coach voelt de spanning stijgen, maar grijpt niet in. In plaats van te vragen wie gelijk heeft, benoemt ze wat ze ziet:
“Ik hoor in jullie reacties twee waarden die allebei belangrijk zijn: zorg voor de ander én zorg voor jezelf. Wat maakt dat het zo moeilijk is om beide ruimte te geven?”
Het team valt stil.
Iemand zegt zacht: “Omdat ik bang ben dat zorg voor mezelf egoïstisch lijkt.”
Een ander reageert: “En ik ben bang dat grenzen stellen betekent dat ik niet meer geef om de ander.”
De spanning verdwijnt en de waarden worden zichtbaar. En in dat midden, waar vrijheid en zorg op tafel komen, verdwijnt de patstelling. Er ontstaat begrip en de ruimte om het er echt over te hebben.
Het midden: de plek van bewustzijn
Het midden is geen plek van compromissen of twijfel, maar van helemaal aanwezig zijn. Niet de veilige afstand van de observator, maar het levend hart van de spanning zelf.
Vanuit dat midden zie je de heelheid van de flanken. Vrijheid en veiligheid sluiten elkaar niet uit; ze dragen elkaar. Zorg zonder verantwoordelijkheid verstikt, verantwoordelijkheid zonder zorg verhardt. Het midden maakt zichtbaar wat het geheel nodig heeft. Daar verschuift het gesprek van strijd naar betekenis.
De heelheid van de flanken
Elke kant vertegenwoordigt iets wezenlijks. De één wil beschermen wat kwetsbaar is. De ander wil bevrijden wat vastzit. Beide bewegingen komen voort uit iets goeds en verliezen richting zodra ze elkaar afwijzen. Wie alleen luistert naar wat hem bevalt, hoort maar de helft. De coach die in het midden blijft, hoort het hele verhaal.
“Ik zie de zorg in je verzet. En de liefde in je boosheid.”
Dat is het moment waarop het gesprek mogelijk is. Mensen voelen zich niet langer aangevallen, maar begrepen in wat ze proberen te beschermen. En juist dan ontstaat er iets nieuws: een beweging die niet van één kant is, maar van het geheel. Het midden is niet het vlak van gelijkmatigheid, maar van dieper zien. Vanuit daar herken je de kracht én de kwetsbaarheid van beide flanken. Je ziet dat ze samen het veld vormen waarin groei mogelijk wordt.
Het vrije perspectief
Vrijheid in coaching gaat niet over afstand nemen, maar over aanwezig blijven.
Aanwezig blijven als je het gesprek het liefst zou gladstrijken. Aanwezig blijven als het spannend wordt en blijven luisteren als je neigt tot partij kiezen.
Dat vrije perspectief is het hart van volwassen coaching: het vermogen om spanning te dragen zonder te willen sussen, om paradoxen te laten bestaan, om licht te brengen waar verkramping dreigt. De coach houdt de ruimte open waarin verschillende waarheden naast elkaar kunnen bestaan.
De moed van het midden
In een tijd waarin iedereen wordt uitgedaagd om een kant te kiezen en stelling te nemen, is het midden een radicale keuze. Het is de plek van vrijheid, waar verschil mag bestaan zonder scheiding te worden. De plek waar polariteit niet wordt ontkend, maar gedragen. In dat midden blijf je bij wat er is: verschil, spanning, verlangen, waarheid. Je ziet beide kanten niet als tegenpolen, maar als delen van een groter geheel.Je hoort de roep van beide kanten, en voelt de wijsheid die daartussen is.
Dat is de moed van het midden: aanwezig blijven waar het menselijk wordt. Daar, in die ruimte, wordt verbinding geboren. Vrij Leiderschap in coaching betekent precies dat: aanwezig zijn in het midden van verschil, waar waarden elkaar raken, en het vrije perspectief zichtbaar wordt.
Bron: Vrij zijn in je werk
Door: Nienke de Vries
