Er gaat geen dag voorbij of we horen en lezen over de krapte op de arbeidsmarkt en de problemen die dat nu al met zich meebrengt en vooral ook de problemen die dat nog gaat opleveren. De oorzaken zijn divers en worden eveneens breed uitgemeten, daarbij spelen uitval door hoge werkdruk, stress en burn-out klachten een grote rol. Deze laatste zijn bepaald niet nieuw, lang voor Corona, oorlogsdreiging en oplopende inflatie hadden ze al veel invloed. Het is derhalve des te opmerkelijker dat werkgevers nog steeds (te) weinig structurele aandacht besteden aan het mentale welzijn van de medewerkers.
Geschatte leestijd: 4 minuten
Druk en verandering
Hoge werkdruk, stress, snelle veranderingen en onzekerheid zijn vandaag de dag in een groot aantal sectoren een gegeven. Je kunt er van alles van vinden, je kunt kennis, middelen en energie inzetten om het te verbeteren, maar het is een illusie te verwachten dat ze op korte termijn zullen verdwijnen. Met andere woorden is het in ieders belang om zich te (leren) verhouden tot deze feiten en daarmee de hoge prijs die we als samenleving betalen door de uitval, terug te dringen.
Het mentale welzijn speelt een cruciale rol bij het voorkomen van uitval, maar mensen hebben de neiging om dat (weg) te relativeren. Niet zeuren, doorgaan en volhouden is vaak (tegen beter weten in) het devies. Het is helaas meestal uitstel en de onvermijdelijke reactie laat hooguit wat langer op zich wachten. De meeste mensen zijn zich dit ook wel min of meer bewust, maar schijnbaar is de drempel om het mentale welzijn voorop te stellen toch te hoog. Bijkomend probleem is dat naar gelang men de problemen langere tijd wegdrukt of negeert, de weg terug langer duurt en deze ook nog eens aanzienlijk moeizamer verloopt.
Even stilstaan
Iedereen kent wel de behoefte om van tijd tot tijd stil te staan bij gevoelens en gedachten die je bezighouden. Dat kan gaan over werk, relatie, afscheid nemen, gezondheid, maar ook over thema’s als zingeving, twijfel, angst, onzekerheid en liefde. Soms zijn er momenten in het leven dat deze vraagstukken meer spelen dan in andere levensfase, soms zijn het niets meer dan overdenkingen en komen en gaan de gedachten vanzelf. Soms zijn de gebeurtenissen heftiger en hebben ze meer impact. De grote uitdaging is het moment voor te zijn waarop ze van ‘normale’ gevoelens en gedachten verworden tot serieuze problemen die mensen in een negatieve spiraal brengen..
Veel mensen die zijn vastgelopen of in een burn-out zijn beland zien achteraf dat ze met name op het mentale vlak niet goed voor zichzelf hebben gezorgd, ze hebben lastige vraagstukken voor zich uitgeschoven, halve maatregelen genomen en hebben specifieke problemen onderschat of zijn die uit de weg gegaan. De meeste van hen voelde al veel langer dat ze niet goed bezig waren en wisten diep van binnen dat ze vroeg of laat de problemen daadwerkelijk zouden moeten gaan aanpakken. Het is daarom de hoogste tijd om mensen te gaan stimuleren meer aandacht te besteden aan hun gevoelens en gedachten, ook als deze lastig, pijnlijk of confronterend zijn. Dat ze leren deze serieus te nemen en vooral dat er ook gehoor aan wordt gegeven.
Belang van werkgevers
Werkgevers hebben hier ook een groot belang, omdat ze nadrukkelijk te maken krijgen met de gevolgen van uitval en onderpresteren door medewerkers die mentaal niet goed voor zichzelf zorgen. In menig organisatie moet nog doordringen dat veel problemen kunnen worden voorkomen door mensen ruimte en ondersteuning te bieden bij het beter leren zorgen voor hun mentale welzijn. Dat zou net zo vanzelfsprekend moeten zijn als goede beloning, concurrerende arbeidsvoorwaarden en opleidingsfaciliteiten en ondersteuning bij loopbaanontwikkeling. Initiatieven als het inrichten van een fitnessruimte, de boodschappenservice of een cursus mindfulness, hebben vast een positieve bijdrage, maar volstaan niet.
Mentaal welzijn gaat over gedachten en gevoelens, ze hebben veel impact, kunnen pijnlijk en verdrietig zijn. Vaak zijn ze ook intiem, confronterend en lastig om te delen, zelfs met naasten. Angst en schaamte liggen op de loer, als ook het niet kunnen overzien van de consequenties als ze gevoelens aandacht krijgen, wordt de doos van Pandora geopend?
Het meest voor de hand liggende argument voor organisaties om meer proactief met mentaal welzijn om te gaan, zou moeten zijn dat iedereen van tijd tot tijd last heeft van de eigen gevoelens en gedachten. Het is niet de vraag of het gebeurt, maar wanneer het gebeurt. In nagenoeg alle gevallen beïnvloeden ze de stemming, hebben invloed op de energie, doen iets met de creativiteit en ook het incasseringsvermogen wordt er niet beter op.
Uitdagingen
De grote uitdaging voor werkgever en werknemer is het moment voor te zijn waarop ‘normale’ gevoelens en gedachten die iemand bezighouden, zo groot worden dat ze leiden tot een negatieve spiraal met serieuze problemen tot gevolg die direct ook invloed gaan hebben op prestaties en bezetting. Door het als normaal en vanzelfsprekend te zien dat mentaal welzijn structureel aandacht vraagt, bespaar je als organisatie ook aanzienlijk kosten. Er is uiteindelijk veel meer tijd en geld nodig voor verzuim, herstel en vervanging, om nog maar niet te spreken over de aandacht en energie die dit van het management vraagt.
Wachten tot het echt niet meer anders kan betekent in de praktijk meestal dat je eigenlijk te laat bent. De prijs die daarvoor wordt betaald is eenvoudigweg te hoog en die zouden we puur vanuit menselijk welzijn niet moeten willen betalen.
Door: Hans van Dijk
