Waarderend communiceren in tijden van polarisatie betekent: stoppen met alleen maar oordelen, corrigeren en overtuigen (normeren) en beginnen met onderzoeken, begrijpen en verbinden (waarderen). Lees deze check-in om te kijken of waarderend communiceren iets is voor jou en jouw organisatie.
Wat is waarderend communiceren?
Waarderend communiceren is de verschuiving van ‘Wat kan ik winnen?’ naar ‘Wat kunnen we samen ontdekken?’ De kern is dat je niet het probleem als vertrekpunt neemt, maar de gezamenlijke opgave. De uitdaging is in het gesprek niet te zoeken naar het versimpelen van standpunten (dumbing down), maar juist naar het creëren van ruimte voor nuance (smarting up).
De kracht van waarderend communiceren ligt in het werken vanuit betekenis – vanuit echt contact met mensen, het gezamenlijke doel aan tafel en de waarden die je samen wilt waarmaken. Dat vraagt om het loslaten van krampachtig, controlerend gedrag en het debat om het eigen gelijk, en juist om de keuze voor ontmoeting, waardering en dankbaarheid. Zo voorkom je dat gesprekken verzanden in een machtsstrijd en creëer je meer ruimte voor positieve invloed.
Wie deze kanteling maakt, beheerst controverses beter, voorkomt escalatie en blijft weg van complotdenken. Uit de praktijk blijkt het effect: de richting waarin een groep mensen of een organisatie zich ontwikkelt, wordt nu eenmaal bepaald door de mate waarin verschil de ruimte krijgt. Dit vraagt wel moed, zelfreflectie en oefening. Als je daarnaar op zoek bent, is waarderend communiceren iets voor jou.
Checklist: een aantal symptomen van polarisatie
Hieronder schets ik tien symptomen van al dan niet dreigende polarisatie. Het zijn signalen waaruit je kunt afleiden dat het tijd is om in te zetten op waarderend communiceren. Als je deze symptomen herkent, is het tijd om de slag te maken van oordelen naar onderzoeken. Of je daaraan toe bent, stel je vast met de volgende test.
In onderstaand overzicht staan 10 symptomen van polarisatie. Ken aan elk symptoom een punt toe.
- Geef 1 punt als je het symptoom herkent. Heb je 0 punten? Dan is waarderend communiceren wellicht niet voor jou.
- Heb je 1-5 punten? Dan helpt waarderend communiceren je kantelen.
- Heb je meer dan 5 punten? Dan móét je kantelen – en wel per direct.
| Checklist: een aantal symptomen van polarisatie | ||||
| # | Symptoom | Omschrijving | Achterliggende oorzaak | Kanteling |
| 1 | Wij-zijdenken | Het gaat niet meer over wat er speelt, maar over wie gelijk heeft. Mensen vormen kampen. | Gebrek aan vertrouwen. | Van standpunt naar startpunt: stel open vragen, zoek samen naar de gedeelde waarden. |
| 2 | Struisvogelgedrag | De leiding houdt zich stil, uit angst voor reacties: geruchten en nepnieuws vullen het gat. | Vrees voor confrontatie, onvoldoende communicatiestructuur. | Van ontkennen naar onderzoeken: benoem de dilemma’s die er zijn, verken de verschillende zienswijzen. |
| 3 | Praten over elkaar | Luidruchtige minderheid domineert het gesprek, geen ruimte voor het eigen gelijk, steeds meer olie op het vuur, roddels nemen toe. | Gebrek aan gezamenlijke visie. | Van tegenover elkaar naar met elkaar: zoek gezamenlijk contact, gebruik gespreksregels, stimuleer luisteren vóór reageren. |
| 4 | Incidentenpolitiek | Reacties op gevoelige kwesties zijn ad-hoc en emotioneel, focus op korte termijn. | Geen communicatiestrategie. | Van brandjes blussen naar bouwen aan bedding: maak verschillende scenario’s, wees voorbereid op onvoorziene omstandigheden. |
| 5 | Jamaar-denken | Onzekerheid over hoe te reageren op negatieve framing, waardoor speculatie ontstaat. | Angst om negatieve aandacht te vergroten, gebrek aan communicatieve vaardigheden. | Van ja, maar naar ja, en: erken de kern van de kritiek, voeg eigen perspectief toe, blijf feitelijk en nuancerend. |
| 6 | Negatieve spiraal | Mensen nemen besluiten op basis van meningen, niet op basis van de inhoud. De spanning loopt op. | Angst om positie te kiezen. | Van weerstand naar waardering: kies een duidelijke kernboodschap, benoem positieve intenties van beide kanten. |
| 7 | Stigmatisering | Groepen worden in hokjes geplaatst: vooroordelen. | Onvoldoende compassie en inlevingsvermogen. | Van ontkennen naar erkennen: benoem en corrigeer karikaturen, vraag naar persoonlijke verhalen. |
| 8 | Juridisering | Te veel handelen volgens de regels leidt tot reputatieschade. | Te veel focus op formele naleving: het contract gaat boven het contact. | Van juridische naar relationele werkelijkheid: gebruik gewonemensentaal. |
| 9 | Vertraging (lame duck-effect) | Pas reageren op reputatieschade als het probleem zichtbaar wordt. | Verwaarlozing van relaties, blinde vlekken: signalen worden niet gezien. | Van reactief naar proactief: monitor sentimenten vroeg, onderhoud sleutelrelaties, deel zorgen. |
| 10 | Discussie over wokeness | Maatschappelijke waarden verschuiven, terwijl mensen oude normen blijven hanteren . | Weerstand tegen verandering. | Van verdedigen naar samen leren: organiseer ontmoetingen met diverse perspectieven . |
De uitslag:
- 0 punten: je herkent geen spanning.
- 1-5 punten: wellicht is waarderend communiceren niet je eerste prioriteit.
- 6-10 punten: het is nu tijd om het roer om te gooien: kantel van debat naar dialoog en terug, indien nodig.
Door: Paul Stamsnijder is oprichter van en partner bij de Reputatiegroep, bestuurder en toezichthouder in het maatschappelijk domein. Hij schreef eerder boeken over crisiscommunicatie, rebranding, reputatiemanagement, stakeholdermanagement en purpose. Sinds december 2025 is hij voorzitter van Logeion, de Nederlandse beroepsvereniging van communicatieprofessionals.
Bron: Van debat naar dialoog
