Benut denkkracht ‘friskijkers’ en ‘dwarsdenkers’

De beste innovatieve ideeën en oplossingen voor maatschappelijke problemen komen vanuit de samenleving. De overheid moet gebruik maken van die denkkracht van ‘friskijkers' en ‘dwarsdenkers'. De vraagstukken van nu kunnen niet meer op de traditionele manier worden aangepakt.

Het gebeurt nog veel te vaak dat plannen door beleidsmakers worden ‘voorgekookt’ in hun werkkamers op gemeente- provinciehuis of op een ministerie. Burgers, maatschappelijke instellingen en -partijen mogen daar weliswaar steeds vaker hun zegje over doen – en in toenemende mate in een relatief vroeg planstadium -, maar de piketpaaltjes zijn wél geslagen.

Omslag in denken

Deze vorm van burgerparticipatie  is niet meer van deze tijd, vinden Pepik Henneman en Derk Loorbach. ‘De vraagstukken van nu en de toekomst kunnen niet meer op traditionele manier worden aangepakt’, verduidelijkt Loorbach, directeur van het Dutch Research Institute for Transitions (Drift) aan de Erasmus Universiteit. ‘Denk aan vergrijzing, economische crisis en duurzaamheid.’ Maar ook het overeind houden van sociale, maatschappelijke voorzieningen als buurthuizen vragen om een omslag in denken en doen.

Bijzondere burgers

Initiatieven, creatieve ideeën en niet alledaagse oplossingen  moeten en kunnen vanuit de samenleving komen. ‘Geef de ruimte aan burge(r)meesters: bijzondere burgers die zich willen inzetten voor de samenleving’, stelt Henneman, directeur en oprichter van Meneer de Leeuw, werkplaats voor innovatie en maatschappelijke verandering. Beleidsmakers en politici moeten die ideeënmakers – ook wel friskijkers of dwarsdenkers genoemd – koesteren en hun ideeën vertalen naar beleid, vinden Loorbach en Henneman. De tijd dat burgers alleen maar mogen meepraten en -denken over plannen van de overheid is voorbij. De overheid moet aansluiting zoeken bij de vele ‘burgermeesters’ die Nederland rijk is.

Transitiearena’s

Beide mannen doen de uitspraken op basis van hun ervaringen in zogeheten transitiearena’s. Daar worden burgermeesters rondom een thema of vraagstuk bij elkaar gebracht. Via een beproefd recept van brainstormrondes, ideeënvorming en creatieprocessen worden in kleine kring oplossingen bedacht, die na een korte rijpingsperiode door de koplopers aan een breder publiek kenbaar worden gemaakt. Met als uiteindelijk doel dat betrokkenen, andere partijen en beleidsmakers de plannen oppakken en verwezenlijken. De ervaringen hebben ze neergelegd in het ‘Burgermeesterboek. Lokaal en duurzaam innoveren voor iedereen.’

Openstellen voor burgers

Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) stelt dat beleidsmakers zich meer moeten openstellen voor burgers die zich inzetten voor de samenleving. Dit schrijft de WRR in zijn eerder dit jaar verschenen rapport. ‘Vertrouwen in burgers’. ‘Laat ze meer denken vanuit het perspectief van burgers en minder vanuit de bestuurlijke logica’, aldus de WRR.

Burgerexperts

‘Het past niet altijd binnen het wereldbeeld van de beleidsmakers dat burgers ook experts kunnen zijn. En beleidsmakers stellen in contact met burgers vaak hun eigen processen centraal en houden vast aan formele procedures, beleidsplannen en organisatievormen. Daardoor is er geen tijd en geen flexibiliteit om de samenwerking met andere partijen tegen te gaan’, constateert de WRR. De raad ziet tegelijkertijd dat de informele structuren en systemen vanuit burgers aan de andere kant lastig zijn voor beleidsmakers ‘die zich publiekelijk moeten verantwoorden voor hun handelen’. Bron: Yolanda de Koster, Binnenlands Bestuur.