Hoe waarden en bezieling richting geven aan coaching en teamontwikkeling.
Herken je dit als coach of teambegeleider?
Je zit tegenover een cliënt of een team en ziet waar het stagneert. Er is spanning, verwarring of onduidelijkheid. En nog voor je het weet ben jij keihard aan het werk: vragen stellen, oplossingen aandragen, het proces sturen. Logisch, want je wilt beweging. Maar juist daar vernauwt je blik: je gaat harder werken dan de ander, en raakt als je niet uitkijkt zelf verstrikt in dezelfde dynamiek.
Een vrij perspectief opent iets anders. Vrij begeleiden betekent dat je niet in de reflex schiet om te redden of te sturen, maar dat je ruimte maakt. Ruimte waarin cliënten of teams hun eigen waarden en bezieling terugvinden en van daaruit nieuwe keuzes maken. Dat is spannend en vraagt om de moed van loslaten, aanwezig zijn en het vertrouwen dat de beweging van binnenuit mag ontstaan.
Bezieling als startpunt
Bezieling is meer dan motivatie of enthousiasme. Het is de innerlijke bron die richting geeft en energie vrijmaakt. Wanneer cliënten of teams daar opnieuw mee in contact komen, gebeurt er iets wezenlijks:
- keuzes sluiten aan bij hun diepere bedoeling,
- samenwerking blijft verbonden, ook al loopt de druk op,
- verantwoordelijkheid wordt gedeeld, in plaats van doorgeschoven.
Als begeleider kun je dit aanraken met een wezenlijke vraag: “Waar gaat het jou écht om?” of “Wat wil je eigenlijk zeggen nu?”
Waarden die gedrag sturen
Waarden zijn geen woorden op papier, maar richtingwijzers. Ze sturen de manier waarop mensen besluiten nemen, overleggen en samenwerken.
- Openheid nodigt uit om vragen te stellen en verschillende perspectieven te delen.
- Bewust zijn helpt om keuzes te maken vanuit overzicht in plaats van haast.
- Bijdragend richt de blik op het grotere geheel, niet alleen op het eigen belang.
De kracht ontstaat wanneer waarden niet alleen benoemd worden, maar ook voelbaar zijn in houding en gedrag. Als coach kun je cliënten uitnodigen: “Als je vanuit openheid aanwezig bent in jouw overleg, wat gebeurt er dan? Als je beseft dat jij bijdragend bent en de ander ook. Wat verandert er dan aan je houding?”
De vrije houding: hart, rug en buik
Waarden krijgen pas kracht als ze ook belichaamd worden. Vrij begeleiden vraagt daarom om de vrije houding: aanwezig zijn met hart, rug en buik.
- Hart – openheid en verbinding
- Waarde: openheid
- Houdingszin: “Ik ben open aanwezig.”
- Kwaliteit: ontvankelijkheid, verbinding, ruimte maken.
- Rug – bijdrage en verantwoordelijkheid
- Waarde: bijdragend
- Houdingszin: “Ik draag bij, net als jij.”
- Kwaliteit: stevigheid, gelijkwaardigheid, verantwoordelijkheid nemen.
- Buik – eigenwaarde en gronding
- Waarde: eigenwaarde / competentie
- Houdingszin: “Ik mag er zijn met wat ik kan en wil.”
- Kwaliteit: vitaliteit, intuïtie, zelfvertrouwen.
De kracht zit in de balans. Alleen hart leidt tot meebewegen, alleen rug tot hardheid, alleen buik tot zelfhandhaving. Maar samen vormen ze een vrije houding: verbonden, stevig en gegrond.
Praktijkmoment – individuele coaching
Een cliënt vertelt dat hij zich onzeker voelt in vergaderingen. Hij wil zich uitspreken, maar slikt zijn mening telkens in. Als coach merk je dat je al klaarstaat met tips en adviezen. In plaats daarvan kies je voor de vrije houding.
- Vanuit je hart benoem je: “Ik zie dat je wegkijkt als je dit zegt. Wat gebeurt er vanbinnen?”
- Vanuit je rug spiegel je: “Je zegt dat je mening er niet toe doet. Wat maakt dat je jezelf zo klein maakt?”
- Vanuit je buik laat je hem ervaren dat zijn aanwezigheid ertoe doet: “Laten we nu samen oefenen: zeg één zin waarvan jij vindt dat die gehoord mag worden.”
De cliënt ervaart hoe het voelt om letterlijk rechtop te zitten, zijn stem te gebruiken en open aanwezig te zijn. Het effect is direct voelbaar: meer stevigheid, meer zelfvertrouwen.
Praktijkmoment – teambegeleiding
Een teamoverleg loopt vast. Sommigen klagen dat de werkdruk te hoog is, anderen zeggen dat collega’s hun verantwoordelijkheid niet nemen. De spanning stijgt en je voelt de neiging om als begeleider snel structuur aan te brengen en afspraken te forceren. Je kiest iets anders.
- Vanuit je hart zeg je: “Ik hoor dat dit jullie raakt. Laten we eerst stilstaan bij wat dit met ieder van jullie doet.”
- Vanuit je rug nodig je iedereen uit verantwoordelijkheid te nemen: “Wat is jouw bijdrage in dit patroon?”
- Vanuit je buik blijf je rustig en gegrond, ook wanneer de emoties oplopen: “Wat is je zorg in deze situatie?”
Door niet te forceren maar de ruimte te houden, ontstaat een eerlijk gesprek. Teamleden erkennen hun eigen aandeel en voelen zich weer verbonden met elkaar. Vanuit dat nieuwe vertrouwen maken ze samen afspraken die echt gedragen worden.
Van waarden naar motivatiezin
Waarden krijgen extra kracht als je ze vertaalt naar een korte motivatiezin: een innerlijk kompas dat richting geeft bij keuzes.
Voorbeeld:
- Waarden: openheid, bewust, bijdragend
- Motivatiezin: “Met openheid, bewustzijn en een bijdragende houding werk ik aan een organisatie die mensen bekrachtigt en hoop brengt.”
Als coach kun je cliënten helpen zo’n zin te formuleren en vervolgens toetsen: “Past dit bij wie jij wilt zijn?”
Drie stappen voor vrij begeleiden
Hoe maak je dit praktisch in jouw werk?
- Ontdek waarden – Vraag: “Wat is voor jou essentieel?” en vertaal dit naar concreet gedrag.
- Formuleer houdingszinnen – Werk met hart, rug en buik om waarden te belichamen.
- Integreer in de organisatie – Gebruik waarden als check-in of check-out in sessies: “Wat betekent openheid vandaag in dit gesprek?”
Wat levert dit op?
Cliënten die werken vanuit hun waarden en bezieling:
- laten zich minder meeslepen door hectiek,
- nemen scherpere en authentiekere besluiten,
- bouwen aan vertrouwen en eigenaarschap,
- ervaren meer kwaliteit en betekenis in hun werk.
En jij als begeleider? Jij hoeft minder hard te trekken. Je bent aanwezig en schept de bedding waarin de ander zijn eigen beweging kan vinden.
Reflectie voor jou als coach
- Waar herken jij je eigen neiging om harder te werken dan je cliënt?
- Hoe gebruik jij hart, rug en buik in je begeleiding?
- Welke waarde wil jij vandaag sterker belichamen in je praktijk?
De moed om vrij te begeleiden
Vrij begeleiden is geen methode, maar een houding. Het vraagt moed om stil te staan waar je anders zou versnellen, en te vertrouwen waar je anders zou sturen.
De beloning is groot: cliënten die hun eigen kompas hervinden, teams die koers en verbinding terugvinden, en jijzelf als begeleider die werkt vanuit ontspanning en vrijheid.
Vrij begeleiden betekent aanwezig zijn met hart, rug en buik, volledig, stevig en open. Het is de kunst om de ander terug te brengen bij de bron waar echte verandering begint.
Bron: Vrij zijn in je werk
Door: Nienke de Vries, Berdine Grashuis
