Vitaliteit en leiderschap gaan hand in hand. Want als je niet goed voor jezelf kunt zorgen, kun je ook niet goed voor anderen zorgen. Dit is een wijsheid die zeker ook voor leiderschap geldt.
Geschatte leestijd: 7 minuten
De dagelijkse dynamiek binnen organisaties kenmerkt zich door hectiek. Hierdoor wordt veel van jou en je mensen gevraagd. Opdrachtgevers verwachten dat er meters worden gemaakt, planningen staan onder druk of moeten gewijzigd worden, er vertrekken (onverwacht) mensen, nieuwe mensen moeten opgeleid worden, etc. etc. Om je in deze hectiek staande te houden is het een vereiste dat je goed voor jezelf zorgt, zodat je van daaruit je leidinggevende rol optimaal kunt invullen. Dat is niet egoïstisch, maar absolute noodzaak.
In deze column belicht ik vitaliteit vanuit een aantal verschillende dimensies. Ik gebruik daarvoor de vier dimensies van authentiek leiderschap zoals deze zijn weergegeven door Paulien Assink in haar boek “Uit het harnas!” We hebben het over fysieke, mentale, emotionele en spirituele dimensies.
De fysieke dimensie
We kennen allemaal het verschil tussen je fit, energiek en vitaal voelen of je futloos, moe en krachteloos voelen. In dat laatste geval zal er waarschijnlijk weinig uit je handen komen. ‘Mens sana in corpore sano’ zeiden de Romeinen al, ‘een gezonde geest in een gezond lichaam.’ Fysiek leiderschap is respect hebben voor je lijf, zorgdragen voor je gezondheid en respect hebben voor je omgeving en de grotere aardse werkelijkheid. Er zijn inmiddels meters boeken geschreven over een gezonde leefstijl en ook het internet staat vol met tips. Belangrijk bestanddelen voor vitaliteit zijn:
- Goede voeding
- Geen of weinig alcohol drinken
- Voldoende water drinken
- Veel bewegen of sport beoefenen
- Op tijd je rust nemen
- Goed en lang genoeg slapen
- Luisteren naar je lichaam
Enige creativiteit kan je al vrij gemakkelijk helpen om meer te bewegen. De printer aan het einde van de gang plaatsen zorgt er voor dat je meerdere keren per dag er naar toe zal lopen. Neem de trap i.p.v. de lift, pak eens de fiets naar je werk. Waarom altijd met je team aan de vergadertafel zitten. Je kunt ook gaan staan, of tijdens een wandeling van een half uur de zaken eens bespreken. Zeker voor reflectie- en coaching gesprekken blijkt lopend de gedachten bespreken heel geschikt.
Druk zijn is één, te druk zijn is iets anders.
Hier een aantal tips:
- Maak bewuste keuze over wat je wel of niet doet. Laat je agenda niet (alleen) door anderen bepalen. Probeer de hoeveelheid urgente zaken te beperken en meer tijd te besteden aan belangrijke zaken die niet urgent zijn. Zie hierboven de Eisenhower matrix.
- Neem aan het einde van een werkdag tijd voor reflectie, het doornemen van de volgende dag en het creëren van overzicht en inzicht. Begin elke dag met heldere prioritering over wat je die dag wil bereiken.
- Plan ook voor je team regelmatig reflectiemomenten in. Het zorgt ervoor dat je niet alleen leeft met de waan van de dag, maar ook werkt aan overzicht, onderling contact en focus houdt.
- Onderbreek je werkzaamheden niet voortdurend door het checken van mail, social media en andere zaken. Handel je mail bijvoorbeeld op twee momenten per dag af. Beperk in ieder geval het schakelen tussen verschillende bezigheden. Dat scheelt een hoop energie en concentratieverlies.
- Werk dingen in één keer af. Dat doe je in de regel door er net iets meer tijd voor in te plannen. Het zorgt er voor dat je je niet op een ander moment weer helemaal opnieuw op iets hoeft te focussen. Mijn deur staat altijd open is een prima uitgangspunt vanuit leiderschap. Schroom niet om hem af en toe ook gewoon eens dicht te doen.
- Verdeel je werk, help je mensen zich te ontwikkelen in hun rol en verantwoordelijkheid. Het zorgt er namelijk voor dat je taken en verantwoordelijkheden over kunt dragen. Zoek naar de juiste balans vasthouden en loslaten.
De mentale dimensie
Het gaat hier over leren en ontwikkelen, het opdoen van nieuwe inzichten en anders durven kijken. Over hoe je omgaat met druk en tegenslag. Deze dimensie raakt meer aan de verstandelijke, geestelijke kant. Je overtuigingen, opvattingen, visies en doelen, je beeldvorming en perceptie. Vanuit leiderschap geef je richting vanuit je visie en doelen. En dat kan alleen effectief als je daar zelf geloof in hebt en het aansluit op je eigen mens- en wereldbeeld.
Assink noem in haar boek een aantal kenmerken die voor mentale ontwikkeling van belang zijn:
- Open en tolerant zijn ten opzichte van afwijkende gezichtspunten
- Verschillen van inzicht tussen je mensen juist weten te gebruiken om te leren en ontwikkelen
- Zonder oordeel kunnen kijken en zien wat er in de werkelijkheid is
- 100% verantwoordelijkheid nemen voor wat je creëert
- Een helder beeld hebben van je eigen missie en vertrouwen hebben
Om je mentale vaardigheden te trainen en ontwikkelen zul je de blik naar binnen moeten richten. Zelfonderzoek is wat je te doen hebt. Een coach kan je daar prima in faciliteren, maar ook lezen kan je verder helpen. Een persoonlijke leestip: “De zeven eigenschappen van effectief leiderschap” van Stephen R. Covey.
De emotionele dimensie
Bij deze dimensie gaat het over emoties, koestering, verbinding, plezier en empathie. Deze dimensie heeft te maken met de verbinding met jezelf, je gevoel. Maar ook de verbinding met anderen, met je sociale omgeving. Helaas is er binnen organisaties niet altijd ruimte voor emotie, zeker wanneer ze negatief zijn. Emoties kunnen je behoorlijk in de weg zitten en gaan ten koste van vitaliteit. Onverwerkte emoties willen nog wel eens op iemand anders geprojecteerd worden en dat geeft een hoop gedoe. Het is dus zaak onverwerkte emoties te herkennen en er iets mee te gaan doen.
Vastzittende emoties kosten namelijk veel energie. Het vraagt om moed en kwetsbaarheid ze te laten zien. Ze wegstoppen heeft in ieder geval een prijskaartje. Het resultaat is dat we niet echt de verbinding met de ander aangaan en het contact vooral formeel en zakelijk blijft. De uiteindelijk relatie is daardoor niet zo sterk zoals hij had kunnen zijn en dat is jammer.
De spirituele dimensie
Hier gaat het om zaken die diep in jezelf verankerd zijn, je overtuigingen, passie en bewustzijn. Het is je innerlijk kompas dat richting geeft aan je leven. Deepak Chopra schrijft in zijn boek “De ziel van leiderschap”: “het geheim van groot leiderschap is in contact staan met de ziel”. Inspirerende leiders staan in contact met hun ziel en doen hun werk vanuit een sterke innerlijke overtuiging en duidelijke eigen waarden. In de regel hebben ze een groot effect op hun omgeving.
Waar die innerlijke, spirituele drive vandaan komt is heel verschillend. Sommigen putten uit hun geloof, anderen uit hun opvoeding of hebben een heftige gebeurtenis meegemaakt. Weer anderen putten uit de natuur of hebben inspirerende voorbeelden.
Mijn persoonlijke ervaring is dat het schrijven van een persoonlijk statuut, zoals deze wordt uitgelegd in “De zeven eigenschappen van effectief leiderschap” zorgt voor diepgaand persoonlijk onderzoek en veel vragen voor je gaat beantwoorden.
Vanuit leiderschap bezien is vitaliteit van groot belang. Goed voor jezelf zorgen is essentieel om in de hectiek van alle dag te kunnen overleven. Een energieke leidinggevende die in verbinding met zichzelf is, zal beter de verbinding met anderen kunnen maken en ook beter voor anderen zorgen.
Goed leiderschap zorgt voor goede resultaten. In een serie ‘aspecten van leiderschap’ wordt leiderschap vanuit verschillende invalshoeken belicht. Inspiratie voor deze serie haalde ik onder meer uit het boek ‘Leiderschap voor de programmamanager.’ Dit is deel 10 van 12.
Lees de voorgaande delen:
- Deel 9 over Weerstand
- Deel 8 over Ontwikkelen
- Deel 7 over Vertrouwen
- Deel 6 over Eigenaarschap
- Deel 5 over Macht en gezag
- Deel 4 over Context
- Deel 3 over Identiteit
- Deel 2 over Dienen
- Deel 1 over Visie
Door: Rijk Binnekamp
Rijk Binnekamp is zo’n 20 jaar actief geweest op gebied van training, coaching en leiderschapsontwikkeling, heeft nog immer een bovengemiddelde interesse in leiderschap en alle aspecten die daar mee samenhangen. Zijn ideeën en gedachten vertrouwt hij regelmatig toe aan papier.
Laatste update: 16 may 2022
