In de dagelijkse praktijk van coaching is het onvermijdelijk: je wordt als coach geraakt door wat er in het gesprek gebeurt. Je voelt misschien ongemak, ongeduld, zorg of zelfs de neiging om snel met oplossingen te komen. Hoe je met die innerlijke reacties omgaat, bepaalt in belangrijke mate je effectiviteit als professional. In Wat effectieve coaches anders doen introduceert Sergio van der Pluijm een kernvaardigheid uit de Acceptance and Commitment Therapy (ACT): actieve acceptatie.
Actieve acceptatie betekent dat je als coach leert ruimte maken voor je eigen binnenwereld. Je gedachten, emoties en lichamelijke gewaarwordingen zonder erdoor meegesleept te worden.
Acceptatie van je binnenwereld heeft effect op je buitenwereld
Als we spreken over acceptatie, moeten we onderscheid maken tussen acceptatie van onze binnenwereld en van onze buitenwereld. Stel, je bent getuige van groot onrecht. Dan kan dit sterke gevoelens oproepen zoals boosheid (‘Dit mag niet!’), angst (‘Dit kan mij ook overkomen!’) of verdriet (‘Waarom is de wereld zo?!’). Stel nu dat je deze emoties om de een of andere reden niet wilt ervaren, ze veroordeelt en dus niet accepteert. Het onvermijdelijke resultaat is dat je in gevecht bent met jezelf, want die gevoelens zijn er nu eenmaal. Je kunt ze wel onderdrukken, maar dat is net zoiets als een strandbal onder water drukken. Dit kost bakken energie en kan op termijn zelfs allerlei fysieke en mentale klachten geven. Je zult begrijpen dat iemand die zo in gevecht is met zichzelf, minder effectief zal kunnen reageren op het gesignaleerde onrecht in de buitenwereld.
Stel je nu iemand voor die bereid is om deze emoties te ervaren. Deze persoon is niet in gevecht met zichzelf en beschikt zowel over de kalmte als de energie om effectief om te gaan met wat er speelt in de buitenwereld.
Nu is dit misschien een licht dramatisch voorbeeld om het verschil te illustreren tussen acceptatie van onze binnenwereld en acceptatie van onze buitenwereld, maar ook in de coachpraktijk is dit voortdurend aan de hand. Wanneer jij bijvoorbeeld in gesprek bent met een coachée en vanbinnen sterke dingen ervaart (ongemakkelijke emoties, oordelen, bezorgdheid, enzovoort), dan hoop ik dat je bereid bent om die dingen te ervaren, ze voor dit moment te verdragen en ze ruimte te geven in je lijf. Want als dat lukt, kun je wijs reageren op wat de coachée je vertelt en ben je geen speelbal van je gedachten of emoties. Het alternatief is waarschijnlijk dat je vervalt in de reparatiereflex en de ander gaat proberen te ‘fixen’ om maar zo snel mogelijk van dat innerlijke ongemak af te zijn. Het goede nieuws is dat je deze innerlijke ruimte kunt ontwikkelen door de ACT-vaardigheid ‘actieve acceptatie’ te oefenen. Het idee van actieve acceptatie is dat je beseft dat je groter en ruimer bent dan dit innerlijke ongemak. Dit is een bijzonder nuttige lifeskill waar ieder mens met wat oefening vaardiger in kan worden.
Actieve acceptatie
Ieder mensenleven kent pijn en plezier. Het plezier willen we vaak vasthouden en de pijn willen we liever niet voelen. Het gevolg is dat we allerlei strategieën ontwikkelen om ons voortdurend goed te voelen: afleiding zoeken (telefoon, Netflix, gamen), onszelf verdoven (alcohol, (soft)drugs, medicatie), enzovoort. Helaas wordt op de lange termijn het probleem alleen maar groter, want we leren niet echt met (emotionele of fysieke) pijn omgaan. Hierdoor verandert schone pijn (de pure emotie of fysieke pijn) in vuile pijn (de pijn plus ons verzet ertegen). Vuile pijn is een naar mengsel van fysiek ongemak, verkramping in je lijf en allerlei gedachten dat het anders zou moeten zijn dan het is.
Schone pijn is veel beter te verdragen dan vuile pijn. Bij ACT helpen we mensen om het lijden (de vuile pijn) zo veel mogelijk terug te brengen tot schone pijn. Dat doen we met de vaardigheid ‘actieve acceptatie’. We noemen dit ‘actief’ omdat het geen lijdzaam ondergaan is; het is een actief proces, een nieuwsgierig onderzoeken of zacht aanraken van de pijn. Zoals een liefdevolle ouder zou doen bij een kind dat pijn heeft. Wat accepteer je eigenlijk? Altijd je binnenwereld. De wereld buiten je mag je proberen te veranderen als je daar de energie en de ideeën voor hebt. Soms lukt dat en soms niet. We hebben nu eenmaal niet over alles controle.
Waarom zou je als mens je binnenwereld accepteren? Omdat niet accepteren betekent dat je ertegen vecht en dat vergroot het lijden en verkleint je bewegingsvrijheid en je impact.
Wanneer moet je dit doen? Als je binnenwereld je verhindert om te doen wat je belangrijk vindt. In ACT leggen we altijd een link met de persoonlijke waarden van de coachée. Acceptatie is nooit een doel op zich, maar staat in het teken van een vrijer en moediger mens worden.
Oefeningen voor actieve acceptatie
Hieronder volgen enkele oefeningen voor actieve acceptatie. De kunst is die eerst te oefenen met een milde vorm van ongemak. Als je wilt, kun je dit meteen oefenen. Denk aan iets wat je dwarszit en waar je wellicht spanning of lastige emoties bij voelt. Ga een paar minuten rustig zitten of liggen waar je niet gestoord wordt en probeer de volgende technieken uit:
- Geef jezelf toestemming om dit te voelen. Zeg bijvoorbeeld zachtjes vanbinnen: ‘Het is oké, laat me dit maar voelen – het is er toch al.’
- De nieuwsgierige onderzoeker. Kijk naar het gevoel als een heel nieuwsgierige onderzoeker die dat unieke gevoel in kaart probeert te brengen. Waar voel je het in je lichaam? Beweegt het of is het statisch? Is het warm of koud? Vol of leeg? Heeft het een kleur? Een vorm? Blijf er even bij en blijf het onderzoeken, ook al verandert het.
- Erin ademen. Ga rechtop zitten en adem dieper in en uit terwijl je het blijft voelen. Kijk of je in en rondom het gevoel kunt ademen (zonder dat het weg hoeft).
- Zachter worden. Probeer zachter te worden rondom het gevoel, erin te ontspannen.
- Ervoor zorgen. Leg een liefdevolle hand op het gevoel, zoals een vader of moeder diens handen legt op een pijnlijke knie.
Mocht het gevoel verdwijnen, trap dan niet in de valkuil van pseudoacceptatie, zo van: ‘Yes, ik heb een nieuw trucje om rotgevoelens te laten verdwijnen!’ Het gaat echt om de bereidheid om te voelen wat je voelt. Na een tijdje zul je ervaren hoe veranderlijk gevoelens en fysieke sensaties zijn en dat ze simpelweg komen en gaan, terwijl jij ondertussen kunt doen wat je belangrijk vindt. Feitelijk stop je met vechten of vluchten waardoor je heel veel energie gaat overhouden voor de dingen die er voor jou echt toe doen.
Door: Sergio van der Pluijm
Bron: Wat effectieve coaches anders doen – De acht vaardigheden die het verschil maken
