Over organisatiecultuur wordt veel geschreven, gezucht en gesproken. Cultuur is van oudsher het aandachtsgebied van antropologen. De corporate antropologie kijkt met dezelfde verwonderde blik naar organisaties, bedrijven, boardrooms en bestuurders, zoals antropologen dat naar tribale samenlevingen doen.
Culturele antropologie is een vakgebied met een rijke en kleurrijke geschiedenis. Heel vroeger spraken we over ‘leunstoelantropologen’. Mensen die vanuit hun luie (studeer)stoel boeken schreven over verre volken, zonder ooit de ander te hebben ontmoet.
Daarna kwamen begin 1900 de ‘echte’ antropologen. Zij trokken eropuit, leefden maandenlang in dorpen en gemeenschappen tussen de lokale mensen. Zo leerden ze de plaatselijke gebruiken en gewoonten van binnenuit kennen.
Organisaties en bedrijven bestaan uit tribes
Antropologen vinden hun weg in de corporate wereld. Organisaties en bedrijven bestaan immers uit groepen. Of antropologisch gezegd, uit allerlei tribes. Elk met een eigen stamhoofd, totems, rituelen en spelregels.
Willen we groepen begrijpen, beïnvloeden, veranderen en sturen, dan zullen we dus moeten begrijpen hoe groepen mensen zich bewegen. Dit is het vakgebied van de organisatieantropologie, de corporate antropologie.
Antropologen slaan de brug tussen realiteiten
Corporate antropologen nemen de dynamiek tussen verschillende werelden als uitgangspunt. Tussen deze werelden zit altijd een spanningsveld.
Zo is er de wereld van het management en die van de werkvloer. De wereld van de klant en die van de organisatie. De wereld van de trainingen en die van het dagelijkse werk. De systeemwereld en de leefwereld.
Spanningsveld tussen plan en realiteit
De geplande organisatie staat op papier, laat zich zien in KPI’s, in cijfers, in strategieën, missiestatements en visies. De geleefde organisatie laat zich zien in verhalen, emoties, onderlinge verhoudingen. Tussen plan en realiteit, tussen het uitstippelen van de route en het uiteindelijke beleven van de organisatie en de doelen, zit een spanningsveld.
Het zijn twee verschillende belevingswerelden, die elk een eigen taal hebben. Als antropoloog zijn we daarmee vertaler van culturen. Op allerlei plekken in organisaties zie je botsende werelden. Marketing kijkt meewarig naar R&D. Teamleiders begrijpen geen snars van de keuzes van het MT.
Het is de rol van antropologen om altijd tussen culturen, landen, talen, zelfs realiteiten in te zitten
Corporate antropologie heeft eigen methoden, maar is in eerste instantie een manier van kijken.
Emic en etic perspectief
Vanuit het traditionele vak van culturele antropologie, bekijkt een antropoloog een onderwerp altijd vanuit emic en etic perspectief.
Etic
Etic staat voor het perspectief van buitenaf, hoe een buitenstaander naar een bepaalde realiteit kijkt. Een reorganisatie inzetten omdat de markt verandert.
Emic
Emic staat voor het perspectief van binnenuit, hoe iemand uit een bepaalde (sub)cultuur het zelf ervaart. Emic elementen zijn die dingen die specifiek voor een bepaalde groep gelden (je krijgt hier status door snel veel rapporten te kunnen lezen).
Emic en emit elementen uiden
Een antropoloog is getraind om etic elementen vanuit een emic perspectief te duiden. Een cultuur van binnenuit leren kennen en begrijpen. Dat maakt dat je rekening houdt met verschillende perspectieven bij verandering, waardoor deze meer collectief gedragen wordt.
Corporate antropologie helpt te zien wat er werkelijk speelt in de dynamiek van een organisatie of bedrijf
Als wij helpen fuseren, zien we twee organisaties. We zien ook twee tribes met elk hun eigen ’totem’ (missie, drives, verleden). Niet alleen de mensen, maar ook de totems moeten geïntegreerd worden, anders houd je nog jaren twee bloedgroepen.
Bij een disfunctioneel directieteam gaan we na hoe de verwantschapssystemen in elkaar zitten. Wie heeft wie in het verleden geholpen, afgedekt, bevorderd. Wie heeft met wie een liefdesrelatie gehad.
Veranderen doen we met kennis van overgangsrituelen en de wetenschap dat transformatie plaats vindt ‘in het ondertussen’: in de onzekerheid tussen oude en nieuwe orde.
Bron: Danielle Braun en Jitske Kramer,
Boekentip: De Corporate Tribe – Organisatielessen uit de antropologie.
