Single Session Therapy (SST) is een therapievorm waarbij één sessie vaak voldoende kan zijn. Dit artikel bespreekt het belang van effectieve communicatie en voorbereiding bij een sessie. Hoe je als professional jezelf het beste kan presenteren, welke voorbereidende vragen zinvol zijn, en hoe je cliënten kunt helpen maximaal profijt te halen uit een enkele sessie. Bijzondere aandacht gaat uit naar de rol van heldere informatievoorziening en het managen van verwachtingen, zowel vóór als tijdens het therapeutische contact.
Voorafgaand aan de sessie: een goed begin
Elk contact is belangrijk bij therapie en coaching, of dat nu met de coach, de therapeut, de receptionist of een andere medewerker is. Dat begint al voordat je iemand spreekt, met de informatie die je biedt op je site of via andere kanalen. Om ervoor te zorgen dat mensen de hulp krijgen die het beste bij hen past, moet je als professional jezelf en je diensten zo presenteren dat potentiële cliënten goed kunnen bepalen of jij de juiste persoon bent voor hun specifieke uitdagingen. Dit betekent dat je heldere informatie moet bieden over wat Single Session Therapy (SST) inhoudt, en praktische details over de aanmeldingsprocedure, wachttijden en vervolgopties.
Zoals we hierboven zagen zijn er verschillende visies op het vraagstuk voor wie SST geschikt is. Vanuit het ‘geen criteria’-perspectief zorg je ervoor dat alle cliënten zo snel en eenvoudig mogelijk een afspraak kunnen maken. Het is belangrijk dat zij weten dat het doel van de sessie is om hen te helpen vooruitgang te boeken bij hun huidige problemen, zonder de verwachting dat alles in één keer wordt opgelost. Voor een goede sessie is wel openheid voor de mogelijkheid om in één gesprek stappen te zetten en motivatie om het maximale uit het gesprek te halen nodig.
Maak duidelijk dat één gesprek voldoende kan zijn, maar dat het ook oké is als er meer ondersteuning nodig blijkt te zijn. De sessie staat op zichzelf. Normaal gesproken maak je geen vervolgafspraak, maar laat je de keuze aan de cliënt. Je zorgt dat het duidelijk is hoe een eventuele volgende single session gepland kan worden, of dat nu bij jou is of bij de organisatie waar je werkt.
Je bent daarnaast duidelijk over andere opties voor vervolg. Als er meer hulp nodig is, wat zijn de mogelijkheden? Kunnen ze bij een andere afdeling terecht? Hoe zit het met wachttijden? Verwijs je door of geef je alleen advies over wat mogelijk is? Je kunt bijvoorbeeld de volgende informatie geven (aangevuld met praktische informatie):
Voorbeeldintroductie SST (op de site of bij de start van de sessie)
Uit de praktijk en onderzoek blijkt, verrassend genoeg, dat voor veel mensen één sessie alles is wat ze nodig hebben om een stap in de goede richting te zetten en daarna zelf verder te kunnen. Het is van tevoren niet goed te voorspellen wie één sessie genoeg vindt, en wie meer ondersteuning of behandeling wil.
Daarom werk ik niet met trajecten, maar met opzichzelfstaande sessies. Dat betekent dat ik me zal inspannen om zo veel mogelijk te doen in de eerste sessie om echt te begrijpen wat er nu speelt en wat je uit de sessie wilt halen.
En ik wil jou uitnodigen om hetzelfde te doen. Dat betekent zo direct mogelijk zijn, niet om dingen heen draaien, maar meteen aan de slag met wat voor jou op dit moment belangrijk is.
Aan het eind van de sessie kijken we waar we staan. In principe maken we geen vervolgafspraak en is het advies om deze sessie eerst te laten bezinken en te oefenen met wat we besproken hebben. Je kunt daarna zelf beslissen of je weer een afspraak wilt maken. Tegelijk is het goed om te weten dat alle vervolgopties openstaan. Het idee is dat we open het gesprek ingaan en kijken waar we uitkomen.
Vanuit het ‘wel criteria’-perspectief geef je dezelfde informatie als hierboven, maar vul je dit aan met informatie over voor wie SST geschikt is en voor wie minder. Zie daarvoor bijvoorbeeld de criteria van Hoyt of Dryden in hoofdstuk 1 van mijn boek Single Session Therapy. In een (telefonisch) aanmeldgesprek kun je samen met de cliënt bepalen of SST op dat moment de meest geschikte aanpak is. Zoals we hieronder zullen zien, kan dit gesprek al de eerste stap naar verandering zijn.
Vragen vóór de sessie
Verandering vindt voornamelijk plaats buiten de sessie, het proces begint al met het maken van de afspraak en de voorbereiding en gaat daarna door. Alleen al het maken van de afspraak kan ervoor zorgen dat de klachten afnemen, nog voor het (eerste) gesprek (De Shazer et al., 2021). Erkennen dat er een probleem is, zelf in actie komen en de verwachting van hulp kunnen hoop en een gevoel van controle versterken. Mensen gaan er misschien meer over denken, lezen, kijken of met anderen over praten. Dat effect kan versterkt worden door van tevoren vragen te stellen. Bijvoorbeeld over de aanleiding van de aanmelding, eerdere ervaringen met vergelijkbare problemen, eigen pogingen tot verandering en de verwachtingen voor de sessie.
Je hebt hier twee opties: er zijn vragen die de cliënt niet per se hoeft te beantwoorden of waarop jij als professional de antwoorden niet nodig hebt, en er zijn vragen waarvoor dat wel geldt. Zorg ervoor dat het onderscheid heel duidelijk is, eerst voor jezelf en vervolgens voor de cliënt. En wees kritisch op wat je vraagt en schrap verplichte vragenlijsten uit gewoonte of ‘omdat het handig zou kunnen zijn’.
Met de eerste categorie vragen geef je mensen de mogelijkheid om zelf al wat te doen, dat versterkt de focus op de eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden van de cliënt. Dat kan betekenen dat je de vragen online of schriftelijk beschikbaar stelt, cliënten adviseert om ze te gebruiken en er vervolgens niet op rekent dat mensen dat ook doen. Wel of geen ‘huiswerk’ maken kan in langere trajecten een onderwerp van gesprek zijn, en ook in een SST-sessie, als dat toevallig het vraagstuk is waar iemand mee komt. Maar in principe is het juist aan iemand zelf.
Je biedt dan als professional de mogelijkheden en laat de uitvoering over aan de cliënt en bent daar ook duidelijk over. Als professional krijg je de antwoorden niet van tevoren, die zijn er alleen om het proces van bewustwording en verandering op gang te brengen en ze hoeven niet expliciet in het begin van het gesprek besproken te worden; het komt vanzelf aan bod als het belangrijk is. De primaire functie van deze vragen is dat ze de cliënt aanzetten tot nadenken en hen helpen zich te richten op de vraag, opties voor verdere stappen en wie of wat daarbij kan helpen.
De tweede soort vragen is voor wanneer je als professional de informatie wilt gebruiken om te bepalen of SST op dit moment de best passende hulp voor iemand is, om de sessie voor te bereiden en als vóórmeting om in combinatie met een nameting het effect van de sessie te evalueren. Ook als je iemand wilt koppelen aan de best passende professional, heb je informatie nodig over datgene waarmee iemand zit. Deze vragen kunnen online of schriftelijk ingevuld worden of besproken worden in een aanmeldgesprek. Zie bijlage 2 in mijn boek voor de vragenlijst die Windy Dryden (2019) gebruikt voor een pre-sessie telefoongesprek met een cliënt, één of twee dagen voor de sessie.
Hij benadrukt dat niet alle informatie tijdens de sessie zelf gebruikt hoeft te worden, maar dat het waardevol is als achtergrondinformatie voor zowel de cliënt als de therapeut. Soms is dit voorbereidende gesprek zelfs al voldoende om de cliënt in beweging te krijgen en het probleem zelfstandig aan te pakken, zonder dat de eigenlijke sessie nog nodig is (Dryden, 2018).
Als je als professional de antwoorden van tevoren wilt ontvangen om je voor te bereiden op het gesprek, is het belangrijk om daar in het begin van de sessie op terug te komen. Als je de cliënt vraagt om moeite te doen en informatie op te sturen, dan wil je van jouw kant laten merken dat die informatie relevant is en dat je daar iets mee doet. Bedenk dus goed van tevoren of je dat kunt/wilt waarmaken. Welke optie je ook kiest, geef duidelijk aan bij de vragen wat de bedoeling is, zodat de cliënt weet wat te doen en wat de verwachtingen zijn.
Naast vragen over de inhoud kun je de cliënt ook vragen wat de beste hulp zou zijn op dit moment. Deze vragen kunnen helpen om te verhelderen wat de cliënt uit de sessie wil halen en welke rol de professional daarin kan spelen. Deze kun je, met de andere vragen, van tevoren beschikbaar stellen of je kunt er in het begin van het gesprek naar vragen.
Bron: Single Session Therapy – Een flexibele methode voor psychologen, coaches en andere professionals door Helen van Empel
