Ruim dertien jaar na de verschijning van Verdraaide organisaties, het boek waarmee organisatieadviseur Wouter Hart school maakte, is het bijbehorende event toe aan zijn vijftiende editie. Hart is vrijwel vanaf het begin nauw betrokken bij de opzet van het event en heeft er zodoende zijn stempel op kunnen drukken. ‘Ik kom op veel plekken, maak veel sprekers mee en wordt soms zo geraakt dat ik hen dan vraag voor deze dag.’
Verdiepen
Geheel in lijn met zijn filosofie, die Wouter Hart destijds in de ondertitel van Verdraaide organisaties omschreef met ‘terug naar de bedoeling’, heeft hij gekozen voor een opzet met niet te veel sprekers, niet te veel bezoekers en ruimte voor het verdiepen van het thema werken vanuit de bedoeling. ‘Bij de eerste editie van dit event waren er direct 500 man in een lange zaal, met aansluitend heel veel workshops. Het was moeilijk contact te voelen met de bezoekers. Daarom hebben we het event vanaf de tweede editie georganiseerd voor maximaal 220 mensen. Dat vond ik heerlijk.’
Bij de editie op 9 december staat in de ochtend De oplossingenmachine centraal, het laatste boek dat Wouter Hart schreef samen met Thom Verheggen. ‘In mijn voorgaande boeken, Verdraaide organisaties en Anders vasthouden, richtte ik me heel erg op organisaties als geheel en de plek van regels en systemen daarbinnen. Maar wat ons in gesprekken opviel, is dat mensen vaak vertelden dat zij last hadden van regels van buitenaf als zij uitlegden waarom zij geen verantwoordelijkheid namen. Mensen hebben de neiging om zulke problemen te externaliseren. Daarom zijn we op zoek gegaan naar het mechanisme waardoor we met elkaar steeds weer in die regels terechtkomen. We laten het immers zelf ook gebeuren: we proberen steeds op regels terug te vallen of op anderen te leunen. Daarom gaat De oplossingenmachine over wat jij en ik zelf doen waardoor die cultuur van verantwoordelijkheid niet wordt aangezet. Daar hebben we echt een snaar mee geraakt. Sinds ik dit centraal zet in mijn lezingen, maak ik nooit meer mee dat iemand zegt dat het niet over hemzelf gaat. Iedereen voelt: dit doe ik zelf ook.’
De leefwereld
Het middagprogramma van het event zal niet over de regels maar over de mens gaan, over de menselijke verbinding en de onderlinge verhoudingen. ‘ Het menselijk contact, of de leefwereld zoals ik het in mijn eerste boek noemde. De belevingswereld waar het in de praktijk echt om gaat.’
Hart heeft de sprekers zorgvuldig uitgekozen in relatie tot deze thematiek: bestuurder en hoogleraar Gabriël Anthonio, klinisch geriater Karen Keijsers en schaatskampioen en sportcommentator Erben Wennemars. ‘Zonder meer de tofste sprekers die ik het afgelopen jaar ben tegengekomen’, zegt hij. ‘Ik kom op veel plekken, maak veel sprekers mee en wordt soms zo geraakt dat ik hen dan vraag voor deze dag.’
Gabriël Anthonio, hoogleraar en voormalig directeur van een Van Mesdag-kliniek in Groningen, leerde Hart kennen toen zij beiden gastspreker waren bij het programma voor excellent leiderschap op Nyenrode. ‘In de TBS-kliniek waar hij werkte was altijd veel gedoe, veel strijd’, vertelt Hart. ‘Gabriël heeft toen een gewaagde beslissing genomen: hij heeft zijn kantoor van buiten naar binnen verplaatst, midden in het cellencomplex voor de gevangenen, en vervolgens alle deuren letterlijk opengezet. Nee, niet de buitendeuren, die bleven zo gesloten als het maar kon. Maar hij heeft radicaal gekozen voor het menselijk perspectief en heeft het aangedurfd om het contact met de mensen aan te gaan. Het gevolg was dat er veel minder conflicten ontstonden. Alles leek veel beter te gaan. Als Gabriël vertelt over hoe hij dat aangepakt heeft, en over hoe hij als hoogleraar in de sociologie van het leiderschap tegen bepaalde zaken aankijkt, wordt de hele zaal meteen stil. Op zo’n moment beseft iedereen hoe fundamenteel het is dat we als mensen eerst de verbinding aangaan met elkaar voordat we gaan nadenken over hoe we zo efficiënt, functioneel en professioneel mogelijk gaan samenwerken. Juist omdat we het deze keer over de menselijke kant hebben, de verbinding tussen mensen, wilde ik Gabriël heel graag uitnodigen. Hij is bovendien een ongelooflijk goede spreker.’
Het systeem flessen
Hoe Hart uitkwam bij Karen Keijsers, klinisch geriater bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis, is een verhaal apart. ‘Zij zit helemaal niet in het lezingencircuit, maar ze is zo verschrikkelijk leuk dat ik haar echt graag wilde uitnodigen’, vertelt Hart. Hij ontmoette Keijsers toen hij in een ziekenhuis een lezing hield voor cardiologen, verpleegkundigen en ondersteunende diensten, en hij raakte diep onder de indruk. ‘Haar openingszin was geweldig. Hoe flessen jullie het systeem, vroeg ze aan de zaal. Die vraag had te maken met het hele systeem dat P&O heeft opgezet zodat de medici en andere medewerkers blijven leren en zich blijven ontwikkelen. Als zij niet alle vinkjes in het systeem op groen hebben staan, volgt er onvermijdelijk gedoe. Je voelde het ongemak in de zaal. Vervolgens deed ze uit de doeken welke tactieken de medewerkers van de afdeling geriatrie gebruikten om het systeem te omzeilen. De zaal haalde opgelucht adem, ze waren kennelijk niet de enigen die dit probeerden. En langzaam kwamen ook hun tactieken los…’
‘Vervolgens stelde ze een andere benadering voor rondom drie vragen: waarom ben je de zorg in gegaan? Waarom vind jij het dan belangrijk om je werk goed te kunnen doen? En welke plek wil je dat leren en ontwikkelen heeft in je vak? Fundamentele vragen, waardoor de stemming meteen weer omsloeg. P&O was met haar leerverplichtingen niet langer de vijand, maar een dienst die iets faciliteerde, op basis van hun eigen normen en vakmanschap.’
Dat is eigenlijk de kern van De oplossingenmachine. ‘De ondertitel van dat boek luidt van moeten naar willen. Als we beginnen bij moeten, willen we niet zoveel, als we beginnen met willen, dan moeten we niet zoveel. Toen ik naderhand met Karen sprak, bleek dat zij een ongelooflijk talent heeft om alle aspecten van de organisatie te doorgronden. Ze zet steeds de leefwereld echt centraal bij alles wat ze doet. Als er bijvoorbeeld nieuwe mensen in het ziekenhuis komen werken, krijgen zij niet vijf dagen lang powerpoints voorgeschoteld, zoals vaak gebeurt. In plaats daarvan is de vraag leidend wat diegene nodig heeft om functioneel te kunnen werken. Nu is er een inspirerend programma van anderhalve dag, waarmee nieuwe mensen aan boord komen en zo aan de slag kunnen. Het is fascinerend hoe Karen alles omdenkt.’
Van maakbaar naar magisch
De band van Hart met Erben Wennemars bestaat al langer. De twee werken regelmatig samen. ‘Ik vond hem meteen leuk toen ik hem voor het eerst op een podium zag staan. Ik zag zoveel raakvlakken met mijn boeken. Er zijn grote overeenkomsten tussen de sportwereld en de wereld van de organisaties, en ook verschillen. Wat interessant is, is dat in de sportwereld alles draait om de performance. Al het andere wordt daaraan opgehangen. Daar kunnen we veel van leren, omdat dat in organisaties vaak niet het geval is. Soms worden we afgeleid door de structuur, soms door het financieringsmodel, soms door de ondersteunende diensten. Ik raakte onder de indruk door de ongelooflijke hoeveelheid eigenaarschap die Erben toonde voor wat moet gebeuren om een topprestatie te leveren, en door de fantastische manier waarop hij daarover vertelde, met schitterende anekdotes.’
Maar er is nog iets in Wennemars dat Hart aanspreekt. ‘Toen we met elkaar in gesprek gingen, viel me op dat hij altijd naar het klimaat kijkt waaronder hij moet presteren. Wat is de mindset die hij als sporter in zijn hoofd heeft? Wat is het klimaat dat is gecreëerd? Past dat bij wat hij uiteindelijk met anderen tot stand moet brengen? Hij beseft dat het niet mogelijk is alle processen en randvoorwaarden zo in te richten dat hij zich uitsluitend kan richten op zijn prestaties. Dan denk je te maakbaar, dat is gewoon niet hoe mensen werken. Maar je kunt wel proberen perspectieven te scheppen. We hebben samen onderzocht hoe dat precies in elkaar zit, onder andere door allerlei sporters en musici te interviewen. Wanneer je je uitsluitend focust op resultaten en output, mis je misschien wel iets, hebben we vastgesteld. Van maakbaar naar magisch, hebben we die zoektocht gedoopt.’
Beleven en voelen
Wanneer is het event voor Wouter Hart geslaagd? ‘De laatste keer kreeg ik van mensen te horen dat ze in hun hart geraakt waren. Dat deed me echt iets. Wat je merkt, is dat mensen het waardevol vinden om met collega’s naar deze events te gaan, omdat je zo´n dag echt beleeft en voelt. Ze beseffen dat er geen andere weg is dan te vertrekken vanuit de menselijke verhoudingen en de cultuur van verantwoordelijkheid voorop te zetten. Ik ben ervan overtuigd dat als je dat niet doet, je alle regels en systemen binnen een organisatie gewoon niet aan elkaar gelijmd krijgt. Dus ja, ik hoop dat de bezoekers dit ook nu weer samen met hun collega’s kunnen beleven en concrete handvatten en die ‘trilling van de inspiratie’ aangereikt krijgen.’
Door: Hans van der Klis
Over Wouter Hart
Wouter Hart is gepassioneerd spreker en schrijver over het werken vanuit de bedoeling. Vanuit zijn creatieve, niet bedrijfskundige achtergrond onderzoekt hij de patronen onder het huidige organisatiedenken en hoe met minder beheersbaarheid veel betere prestaties kunnen worden gerealiseerd. Daarover geeft hij veel lezingen, workshops en trainingen.
Elk jaar organiseert hij samen met Boom Management het Event Verdraaide Organisaties, dit jaar op 9 december 2025.
Wouter is auteur van Leiders van vandaag – Lessen voor morgen, Verdraaide Organisatie, dat hij schreef in samenwerking met Marius Buiting, gevolgd door Anders Vasthouden. Van de laatste twee boeken zijn samen zijn meer dan 100.000 exemplaren verkocht. Zijn laatste boek schreef hij samen met Thom Verheggen De oplossingenmachine.
