Metaforen zijn mooi maar pas in verhalen zijn woorden echt aan het werk, zo heb ik in mijn eigen professionele praktijk steeds mogen ervaren. Metaforen roepen beelden op die een wereld aan betekenis kunnen overdragen. Maar met verhalen valt zelfs nog meer te bereiken. In verhalen krijgen woorden via zinnen ritme en betekenis. Door middel van een verhaal kan men woorden letterlijk van context (beter nog: ‘con-tekst’) voorzien.
Een verhaal is een opsomming van elementen
Teruggebracht tot de meest elementaire vorm is een verhaal een opsomming van gebeurtenissen door de tijd, in de zin van: ‘…en toen gebeurde dit, en toen dat, en toen dat …’ Een logische of dwingende volgorde is er daarbij niet. Soms loopt een verhaal van het midden via het einde terug naar het begin en soms ook precies andersom. Essentieel is dan ook niet het verloop van de tijd zelf, maar de manier waarop die via de logica van het verhaal aansluiting vinden kan bij onze ervaring, en zo op ons geheugen en ons vermogen tot herinnering. Situaties en gebeurtenissen die deel uitmaken van een verhaal zijn onderling gerelateerd maar daarmee nog niet logisch uit elkaar af te leiden. Precies daarom zijn plot en spanning ook zo belangrijk in een goed verhaal. Het zijn niet de feiten die hier spreken, maar de wending in betekenis die aan deze feiten moet worden toegekend door de verhaallijn (zie Van Eeten e.a. 1996).
Het verhaal is een van de basale vormen waarmee wij ervaringen, gebeurtenissen en feiten zo organiseren dat ze zinvol voor ons zijn. Het is zoals Varga (1990) ons voorhoudt: door er een verhaal omheen te verzinnen geven we een plek aan wat anders onbegrijpelijk voor ons is en wordt het onbegrepene ontwapend en naar ons toegewend. Wij maken de wereld voor onszelf toegankelijk door er voortdurend verhaallijnen overheen te leggen, via verhalen die soms gelijk blijven maar soms ook sterk veranderen. Aan de hand van verhalen die elkaar vertellen over de ervaringen die we opdoen en de gebeurtenissen die op ons pad komen proberen we voor onszelf scherp te krijgen wat er aan de hand is, hoe het zo heeft kunnen komen en wat er mogelijk nog te verwachten valt.
Een goed zingevend verhaal
Juist naarmate een gebeurtenis of voorval ons vreemder voorkomt en ons meer verbaast en verwondert hebben we indringender behoefte aan een goed en zingevend verhaal. De klankkleur van verhalen kan enorm verschillen. Sommige verhalen worden op onderkoelde toon verteld, terwijl andere op zeer gepassioneerde wijze voor het voetlicht worden gebracht. Maar altijd zijn ze (meer of minder zichtbaar) gekleurd door emotie en schetsen ze een bijzonder maar tegelijk invoelbaar beeld over wat er speelt in professionele praktijken.
- Woorden wisselen is genomineerd voor Ooa-Sioo boek van het jaar
Bron: Woorden wisselen
Door: Mark van Twist
